Físeán an Lae: Slán Leat, Marianne

An Béal Binn ---- nach mbeidh ina thost!

Tá Áras Inis Gluaire, Ionad Ealaíona Iorras Teo, ag cur tús le féile litríochta nua agus beomhar i 2014, 6- 8 Meitheamh.
 'Sé ár ndúil é go mbeadh an ócáid áirithe seo neamhfhoirmiúil agus cairdiúil ach dúshlánach agus ábhartha chomh maith céanna.

Lonnaithe i mBéal an Mhuirthead, i mbarúntacht Iorrais, i dtuaisceart Mhaigh Éo, tá an áit réidh le tabhairt faoina leithéid agus   é sáite mar atá sé sa traidisiún béil le saibhreas na cainte agus seanchas i réim. An téama ná Cultúr agus Comóradh agus beidh ceardlanna, díospóireachtaí agus léamha ann, ag iniúchadh an ábhair seo ar go leor slite. Táimid ríméadach go mbeidh aíonna éagsúla speisialta ag glacadh páirte sna himeachtaí ar nós Kate Kerrigan, Donal Ryan, Mícheál Ó Conghaile, John Banville, Martin Dyar, Colette Nic Aoidh, Tommy Tiernan & Michael Harding agus Diarmuid de Faoite, Carol Hunt ón Sunday Independent ag léiriú díospóireachta le John Waters agus Ed Vulliamy ó The Guardian, a bhuaigh Gradam  Tuairisceoir Eachtrannach na Bliana faoi dhó. Beidh ceol agus amhránaíocht chun tosaigh freisin mar go mbeimid ag tabhairt ómóis do fathaigh na litríochta ar nós Yeats agus Kavanagh.  Freisin beidh comóradh á dhéanamh againn ar Seamus Heaney agus ar Dubliners le James Joyce, trí léiriúchán 'Dubliners Dilemma' le Declan Gorman a chur ar stáitse. Beidh fáilte freisin roimh scoth na tallainne ó Maigh Éo le Mike Mc Cormack, Terry McDonagh agus Ger Reidy ag glacadh páirte ann. Agus ag léamh roinnt dá saothar dúinn beidh grúpaí scríbhneoireachta ó Mhaigh Eo, Gaillimh, agus Baile Átha Cliath.

Is gné fhíorthábhachtach é do réimse na litríochta béim a leagann ar fhorbairt na scríbhneoireachta  agus tá An Béal Binn chun freastal  air seo trí cheardlanna filíochta, ceardlanna beathaisnéise, ceardlanna léirmheastóireacht liteartha a chur ar bun le linn an deireadh seachtaine.

Tá an clár iomlán ar fáil ag www.arasinisgluaire.ie

Litir do chairde Feasta

Mar is eol go forleathan, tá fógra faighte ag FEASTA go mbeidh deireadh leis an deontas a fhaigheann an iris ó Fhoras na Gaeilge ar an 30 Meitheamh 2014.

Tugann Foras na Gaeilge iris ­eagraíochta ar FEASTA. Diúltaíonn FEASTA don lipéad sin. Ní nuachtlitir eagraíochta an iris seo: ‘Ní gá gurb ­ionann na tuairimí a nochtar in aon áit san iris seo agus tuairimí ­Chonradh na Gaeilge’ ár mana, agus ó 1948 anall tá FEASTA ag feidhmiú go leanúnach mar reiviú smaointeachais.

Ar ndóigh, mar reiviú den smaointeachas ­Éireannach, tá sé mar aidhm ag Feasta, mar a bhí ag an gConradh riamh, an Ghaeilge a choimeád á ­labhairt in Éirinn agus an litríocht a chothú inti. Iompaíonn FEASTA an saol ina shaol Gaeilge, oiread agus a bhfuil san ar a chumas mar iris, ar mhaithe le léitheoirí agus scríbhneoirí na teanga.

Níl brabús le déanamh ar litríocht, filíocht ná gearrscéalaíocht a chur i gcló ach ar ócáid annamh. Dá ­ainneoin sin, gnó ­riachtanach is ea cothú na litríochta in aon sibhialtacht gur fiú sibhialtacht a thabhairt uirthi.

Éiríonn ceist an dtuigeann Foras na Gaeilge go bhfuil a leithéid de dhualgas gnó air mar ­institiúid, mar phátrún Gaeilge, de chuid an stáit? Nó ar chóir go mbeadh aon bhaint ag an ­bhForas leis an soláthar a dheineann an stát d’iris mar seo? Ní béarlagair atá uainn: ‘reading is ­migrating on line’, ‘scheme for a lifestyle magazine-type on-line publication’ agus araile.

Ar eagla aon mhíthuisceana, níl locht ag FEASTA ar a bheith ar fáil ar líne. Bíonn 8,000 - 10,000 focal den ábhar as Feasta ar fáil ag www.feasta.ie go rialta, cheana féin, mar is eol don bhForas, mar áis dár léitheoirí, mar phoiblíocht dár scríbhneoirí, mar theagmháil le cairde na Gaeilge thar lear agus mar bhunachar do lucht ollscoile.

Is amhlaidh nach dtaitníonn ‘fís’ an Fhorais linne: an saol a iompó ina ‘ghearróg’ ar líne, a cheapfá. Is buille trom é ar léamh agus scríobh agus cothú na Gaeilge agus na litríochta Gaeilge. Ní féidir nach eol d’aon duine tuisceanach é sin. Focal a thaitníonn leis an bhForas is ea ‘comhthéacs’. Sea, seo comhthéacs: má chuirtear deireadh le scata beag irisí i dteanga a labhraíonn billiún daoine, ní faic é. Má chuirtear deireadh le scata beag irisí i dteanga teanntaithe, faoi bhrú leanúnach, mar atá an Ghaeilge, is tubaist é.

Leanfaidh FEASTA de bheith ag cur ardán ar fáil go leanúnach, ámh, do ghearrscéalaíocht na Gaeilge, d’fhilíocht na Gaeilge, agus don léirmheastóireacht agus don phoiblíocht ar leabhair Ghaeilge — d’aigne na Gaeilge. B’in ár ngnó sularbh ann don bhForas.

Éagsúlacht seachas aoinghnéitheacht atá uainn. Tá irisí staire, seandálaíochta agus ealaíne as Béarla ar fud na tíre, cuir i gcás, a fhaigheann tacaíocht ó fhoinse éigin sa chóras stáit. Níl éinne ag rá gur chóir a gcuid ábhar a bheith ar líne amháin, nó ag bagairt báis orthusan? Saoirse na héagsúlachta atá ó phobal na Gaeilge chomh maith, agus óna scríbhneoirí cruthaitheacha. Is cóir a bheith i dtaithí ar na forbairtí teicneolaíochta is déanaí, gan dabht: agus b’fhiú don bhForas luí isteach go rábach ar chumas phobal na teanga sa teicneolaíocht sin a éascú, seachas a bheith ag cur isteach ar an bpobal céanna lena gcuid físeanna easnamhacha don léitheoireacht. Ní hionann blúiríní ar líne agus leabhar nó alt téagartha ar iris chlóite a léamh!

Chabhródh roinnt síntiús gan dabht – agus beidh FEASTA ann i Meitheamh 2015 má fhaightear ­lántacaíocht lucht na Gaeilge tríd an iris a cheannach.
An bhfuil 100 síntiúsóir breise ann a chuirfidh táille Bliana €75 go dtí :
Bainisteoir Feasta, 
Donnchadh Ó hAodha, 
Cúil Aodha, 
Maigh Chromtha, 
Co. Chorcaí.

Pádraig Mac Fhearghusa, eagarthóir, 26 Bealtaine 2014

Ar an lá seo 31 Bealtaine

	Ar an lá seo 31 Bealtaine, 1809, cailleadh Haydn.

Ar an lá seo 30 Bealtaine

	Ar an lá seo 30 Bealtaine, 1814, rugadh Mikhail Bakunin.
“Má tá Stát ann, caithfidh aicme amháin a bheith i gceannas ar aicme eile agus, dá dheasca sin, caithfidh sclábhaíocht a bheith ann; ní féidir an Stát a shamhlú gan sclábhaíocht – agus sin an fáth ar naimhde an Stáit sinn.” “Níl aon teoiric ná córas réamhdhéanta, ná leabhar ar bith a shábhálfaidh an domhan. Ní chloímse le córas ar bith. Is cuardaitheoir ceart mé.” “Níl aon duine in ann é féin a shaoradh gan a bheith ag obair ar son gach éinne atá thart air a shaoradh.” “Cuireann gach cumhacht stáit, gach rialtas, de réir a nádúir, é féin lasmuigh agus os cionn an phobail agus sa deireadh leanann an pobal an eagraíocht sin agus na haidhmeanna sin nach mbaineann le fíor-riachtanais agus dóchas an phobail in aon chor ach iad ag feidhmiú ina gcoinne.” “Is í an aontacht an mhórsprioc a mheallann an cine daonna agus níl aon chur ina coinne. Ach is marfach í, déanann dochar don éirim aigne, do dhínit agus do dhea-bhail an duine agus na gciníocha araon má chruthaítear í beag beann ar shaoirse, go foréigneach nó faoi údarás diaga, meitifisiciúil, polaitiúil nó, fiú, eacnamaíoch.” “Má tá an pobal á bhualadh le bata ní bheidís aon phioc níos sásta dá dtabharfaí ‘Bata an Phobail’ air. “Claonadh nádúrtha sa saol is ea éirí amach. An phéist féin casann sí in aghaidh na coise atá ag satailt uirthi.”

TED HUGHES IN CONNEMARA

Following the success of the first Ted Hughes Weekend in May 2013, a second event will take place this year on July 11th to 13th, at Doonreagan in Cashel, Co. Galway, where Ted Hughes lived and worked for a period in the 1960s – a time that constituted, in his own words, a breakthrough in his writing and in everything to do with himself. In letters to those close to him he refers to the good flow of inspiration he experienced in Connemara, resulting in some of his finest work.

With his Irish roots, Ted Hughes had a deep personal attachment to Ireland, which he shared with only a handful of close associates: an attachment that has received little attention so far from his biographers and critics.

The theme of this year’s event will be “Ted Hughes and the countryside”. Among the speakers are Professor Terry Gifford of Alicante and Bath Spa Universities; Professor Neil Roberts of the University of Sheffield; Professor Gerald Dawe and Dr Gillian Groszewski of Trinity College Dublin; and Dr Mark Wormald, Director of Studies at Pembroke College, Cambridge, Hughes’ Alma Mater. The programme will also include a poetry reading by Harry Clifton, former Ireland Professor of Poetry.

With its gathering of leading authorities on Ted Hughes, the weekend promises to be a convivial and rewarding event – a welcome opportunity for anyone interested in Ted Hughes’ life and work, and poetry in general.

For full details on programme and booking, please visit www.tedhughesweekend.com or phone Doonreagan at 095 31049. Special rates are available for students and for local accommodation.

Ar an lá seo 29 Bealtaine

	Ar an lá seo 29 Bealtaine, 1830, rugadh Louise Michel.
“Níor mé an t-aon chailín óg a thug taitneamh do scéalta faoi reibiliúnaigh. Is minic cailíní eile an tsráidbhaile is mé féin ag caint faoi na nithe sin ar thagair seanamhráin is seanchas na dúiche dóibh. Is cuimhin liom cuid d’amhrán amháin díobh: Eisean ar thug sí grá dó Uaibhreach a bhí Clogad ar a cheann. Éist leis an bhfuiseog A chanann dó. Ise chomh bánlámhach Is an drualus Á chnuasach aici Ón dair dhorcha Agus an bheirbhéine Go domhain sna coillte … “Chomh fada siar agus is cuimhin liom, an chúis a bhí le m’éirí amach in aghaidh na dtréan ná alltacht a bheith orm faoin droch-íde a tugadh d’ainmhithe. Bhínn ag guí go mbeadh na hainmhithe in ann díoltas a bhaint amach, go mbainfeadh an gadhar plaic as an duine a bhí á bhualadh gan trócaire… agus beathú na ngéanna: dhéantaí cos scamallach na gé a thairneáil sa talamh chun nach mbogfadh sí thart …” “Is é cúram na múinteoirí – saighdiúirí dofheicthe na sibhialtachta – ná cumas intleachtúil a thabhairt don phobal chun éirí amach.” “Ealaín do chách! Eolaíocht do chách! Arán do chách!"

Maya Angelou (Aibreán 14, 1928 – Bealtaine 28, 2014)

Fírinne Chróga Scanrúil [Sliocht]

Sinne, an pobal seo, ar phláinéidín uaigneach
Ag taisteal tríd an spás neamhchúiseach
Thar réaltaí deoranta, ar bhealach na ngrianta fuaránacha
Chuig ceann scríbe áit a ndeir na comharthaí uile linn
Gur féidir is gur den riachtanas é go bhfoghlaimeoimis
Fírinne chróga scanrúil
Agus nuair a bhainfimid amach é
Lá na síochánaíochta
Nuair a scaoilfidh ár méara
De dhoirne an naimhdis
Is ligean don aer íon ár ndearna a fhuarú

***

Sinne, an pobal, ar an bpláinéidín seo ar fán
Buaileann ár lamha gan smaoineamh
Sa tslí go seargann an beo i bhfaiteadh na súl
Na lámha céanna ar tadhall an leighis iad,
Tláithe nach féidir cur ina coinne
Agus is sásta roimpi a shléachtann an muineál uaibhreach
Agus cromann an droim mórtasach mar an gcéanna
As an anord sin, as an gcontrárthacht sin
Faighimid amach nach deamhain ná déithe sinn

Nuair a bhainfimid amach é
Sinne, an pobal, sa cholainn ghuagach seo ar snámh
A cruthaíodh ar an domhan seo, den domhan seo
D’fhéadfaimisne aeráid a mhúnlú don domhan seo
Ina mairfeadh gach aon fhear is gach aon bhean
Saor gan chráifeacht dhiagasúil
Gan eagla ár martraithe

Nuair a bhainfimid amach é
Ní mór dúinn a admháil gur féidir gur sinne
An mhíorúilt agus fíoriontas na cruinne seo
Sé sin nuair a bhainfimid
Is ní go mbainfimid amach é.

~ Maya Angelou ~

A Brave And Startling Truth

We, this people, on a small and lonely planet
Traveling through casual space
Past aloof stars, across the way of indifferent suns
To a destination where all signs tell us
It is possible and imperative that we learn
A brave and startling truth
And when we come to it
To the day of peacemaking
When we release our fingers
From fists of hostility
And allow the pure air to cool our palms

***
We, this people, on this small and drifting planet
Whose hands can strike with such abandon
That in a twinkling, life is sapped from the living
Yet those same hands can touch with such healing, irresistible tenderness
That the haughty neck is happy to bow
And the proud back is glad to bend
Out of such chaos, of such contradiction
We learn that we are neither devils nor divines

When we come to it
We, this people, on this wayward, floating body
Created on this earth, of this earth
Have the power to fashion for this earth
A climate where every man and every woman
Can live freely without sanctimonious piety
Without crippling fear

When we come to it
We must confess that we are the possible
We are the miraculous, the true wonder of this world
That is when, and only when
We come to it.

~ Maya Angelou ~

haiku le Issa ón mbliain 1803

adhmad farraige ar snámh
an treo seo, an treo siúd -
deireadh na bliana

.流れ木のアチコチとしてとし暮ぬ

nagare-gi no achi-kochi to shite toshi kurenu

Staid an duine, ar ndóigh, atá sa haiku seo. Ar shlí indíreach d'fhéadfadh haiku a bheith dírbheathaisnéisiúil, an taobh amuigh ina scáthán ar an taobh istigh.

Ar an lá seo 28 Bealtaine

Ar an 28 Bealtaine, 1946, rugadh an mórfhile K. Satchidanandan.

An Dán Neamhscríofa Is mé an dán Nach bhfuil scríofa ag éinne fós. Chuas go barr na méar Ag filí go leor Ach chúbas siar go dtí an taibhreamh Ar nós an ghrá nach gcuirtear in iúl Is mé gan script. Níl eagla orm roimh theanga Fad is atá an aimsir fháistineach aici. Tiocfaidh mé ar na focail lá breá éigin: Feicfidh páiste agus iontas an domhain air Seol á chrochadh Is ag éirí go mall Ar leathanach bán Faoi réalta nua. Rogha Dánta leis le híoslódáil saor in aisce anseo. “Thagair Baudrillard don domhandú mar ‘phríomhfhoréigean ár linne’ sa mhéid go gcuirtear aimnéise chultúrtha i bhfeidhm orthu siúd atá thíos leis, ag cur brú orthu dearmad a dhéanamh ar a gcuid traidisiún dúchais sna healaíona, sa chultúr agus san eolas…”

Slí na gCopaleen - ceiliúradh ar Myles na gCopaleen & Gort a Choirce

28 & 29 Meitheamh 2014
Ceiliúradh ar an cheangal idir Myles na gCopaleen agus Cloich Cheann Fhaola
Mar chuid de fhéile Ealaíona agus Cultúrtha na Sean Bheairice. (27 -29 Meitheamh).

Leagan Gaeilge

Nuair a chríochnaigh Brian Ó Nualláin (Myles na gCopaleen, Flann O’Brien) scrúdaithe na céime in Ollscoil Bhaile Átha Cliath chan go Magaluf a chuaigh sé féin agus a chairde ach go Gort an Choirce.
Bhí cúis mhaith gur go Gort a Choirce a tháinig sé agus i mbliana, don chéad uair, táthar ag déanamh ceiliúradh ar an cheangal a bhí ag ceann de mhór scríbhneoirí an chéad seo caite leis an bhaile beag Gaeltachta seo. Is seo an fear a scríobh An Béal Bocht, The Third Policeman agus The Dalkey Archive.

Níl inseacht scéil ar an tionchar a bhí ag Gort an Choirce agus muintir na háite ar shamhlaíocht, Gaeilge agus cumas grinn an scríbhneora.
Is i nGort an Choirce a d’fhoghlaim a athair, Micheál, a chuid Gaeilge, is go Gort an Choirce a thagadh siad ar laethanta saoire ina n-óige agus is i nGort a Choirce a fuarthas na cailíní aimsire a chuaigh leis an teaghlach le aire a thabhairt dona páistí agus leis an Ghaeilge a choinneáil mar theanga an teaghlaigh ba chuma cén áit ghallda ina raibh siad.

 Ar an tSatharn, an 28ú agus an Domhnach an 29ú de mhí an Mheithimh 2014 beidh an t-aon duine atá beo go fóill de chlann Bhriain, sé sin a dheartháir Micheál, an t-ealaíontóir cáiliúil, i láthair le tús a chur leis na himeachtaí. Le cois turas rothaíochta (ag leanacht an chosáin a thóg Myles/Flann/Brain), ina mbeidh stopadh ag tithe tábhairne ar an bhealach don ‘pint of plain’ riachtanach, beidh idir lucht léinn agus lucht na dea-mhéin ansin le píosaí cainte a thabhairt faoin fear é féin.  Labharfaidh an Dr Nollaig Mac Congáil, saineolaí ar shaothar Uí Nualláin mar aon le cainteoirí eile, agus beidh aisteoirí na háite ag tabhairt faoi chuid den ábhar mar aon leis an aisteoir cáiliúil, Diarmuid de Faoite. Gan dabt beidh Feis Ghaelach ann, leis an mbanna ceoil reggae as Béal Feirste, Bréag, ag seinm chomh maith le scoth den shiamsaíocht.

Bí linn don deireadh seachtaine stairiúil seo – ní bheidh a leithéid arís ann. Tuilleadh eolais ó Deirdre Learmont ag  087 6222204

English Version

When Brian O’Nolan (Myles na gCopaleen, Flann O’ Brien) finished his degree exams in University College Dublin it wasn’t to Maguluf he headed with his with his friends but to Gortahork.
There was a good reason that he chose Gortahork and this year, for the first time, we are celebrating the connection that the small Gaeltacht town has with one of the most celebrated writers of the last century. This is the man who wrote An Béal Bocht, The Third Policeman and The Dalkey Archive.
It would be hard to quantify the extent of the influence of Gortahork and its inhabitants on the imagination, language and comic understanding of the writer.
It was in Gortahork that Micheál, his father, learnt his Irish, it was to Gortahork that they came on their family holidays and it was from Gortahork their parents employed the help needed to raise the large family and to maintain Irish as the spoken language of the household regardless of where they happened to live.
On Saturday the 28th & Sunday the 29th of June 2014 the last surviving member of Brian’s family, his brother Micheál, the celebrated artist, will be present to kickstart the events. There will be a cycling trip following the route of the original cycling tour that Myles/Brian/Flann took, where stopping for ‘a pint of plain’ will be compulsory. Dr Nollaig Mac Congáil, an authority on the work of Myles na gCopaleen will be among the speakers and local performers will read from the authors work. Former RTÉ and Ros na Rún actor Diarmuid de Faoite will read from An Béal Bocht. There will be, without doubt, a Feis Ghaelach where Belfast reggae group, Bréag, will headline proceedings alongside the best of culture and entertainment.
Join us for this historical weekend – there will never be its like again. 

Further infomation from Deirdre Learmont ag 087 6222204.

Má Tá Aithne Agat Uirthi

Má tá aithne agat ar do bhean, ar a cuid rithimí,
ar a cuid bealaí; má tá tú á tabhairt faoi deara
le blianta fada anuas, tá a fhios agat faoi mar a thagann sí
is mar a imíonn, mar a shleamhnaíonn sí
léi fiú agus í ina seasamh
san ait chéanna, tá a fhios agat go bhfuil
an domhan ina bhfuil sí ag imeacht uait go séimh,
agus ní d’aon ghnó é, níl ann ach gur eagal léi
a bheith mar gach uile ní, eagla uirthi í féin
a aimsiú ionatsa an t-am ar fad,
eagla uirthi go bhfiafróidh sí di féin lá éigin
agus an dá scór go maith aici, cá
raibh sí; má tá aithne agat ar do bhean,
tá a fhios agat an chuid is mó den am
go bhfillfidh sí, ach uaireanta is í ar seachrán
mar sin, d’fhéadfadh rud éigin í a chur dá
cúrsa agus is deacair teacht ar ais ansin.
Má tá aithne agat ar do bhean, tá’s agat
an tslí a gcuireann sí uirthi na bróga faoi shála arda,
agus ní duitse atá sí ag faighearsáil thart
mar ní mar gheall ortsa é seo – faoi
mar a cheannódh sí buataisí leathair
agus gan aon ní a rá ina thaobh,
agus ní thugann tusa faic faoi deara go dtí
go siúlann sí isteach oíche éigin, agus deir
sí go rabhadar aici riamh; feicfidh tú mar
a chailleann sí meáchan, ag ligean uirthi
nach faic é, ach nuair is léir nach bhfuil tú
ag féachaint, feiceann tú í ar aghaidh an scátháin
amach, a hucht á ardú aici is catsúil á tabhairt aici ar a
próifíl, agus í ag breathnú go neafaiseach
ar a tóin le haghaidh comharthaí beochta. Má tá
aithne agat ar do bhean, nuair a imeoidh tú, beidh
nithe le déanamh aici, siúl léi féin cuir i gcás,
scannán a fheiceáil, páirc phoiblí a aimsiú,
a cuid rún go léir a chnuasach is ní bheidh fhios agat
mar is í féin atá á lorg aici.
Agus ní déarfaidh sí leat gur mian léi a bhfuil le rá ag
fir dhíomhaoine a chlos nuair a ghabhann
sí thar bráid; mar ní leor an méid atá le rá
agatsa. Má tá aithne agat ar do bhean
tá’s agat nuair a imeoidh sí
braithfidh tú aibhéis mhór
an ghrá, agus níl tuairim agat
cén fáth a bhfuil sí ag éisteacht is ag portaireacht –
foinn nach raibh fhios agat gur chuala sí riamh
iad, agus gáirfidh sí os íseal mar gheall
ar faic. Má tá aithne agat ar do
bhean, tá’s agat mar a thagann is mar a
imíonn, is níl le déanamh ach fanacht
agus guí go dtiocfaidh sí ar ais chugat,
mar is eol duit go bhfuil do pheacaí chomh mór sin
go n-imeodh sí uait gan filleadh choíche ná go brách.

If You Know Her

If you know your woman, know her rhythms,
know her ways; if you paying attention
to her all these years, you will know
how she comes and goes, how she slips
away even though she is standing in
the same place, you will know that her
world is drifting softly from you, and she
may not mean it, because all it is
is she is scared to be everything, scared
to be finding herself in you every time,
scared that one day she will ask herself,
all forty-plenty years of her, where
she’s been; if you know your woman,
you will know that mostly she will
come back, but sometimes, when she
drifts like this, something can make her
slip; and then coming back is hard.
If you know your woman, you can
tell by the way she puts on heels,
and she does not sashay for you
because it is not about you—how
she will buy some leather boots
and not say a word about it,
and you only see it when she walks
in one night, and she says she’s had
them forever; you will see the way
she loses the weight and pretend
its nothing, but when she isn’t seeing you
looking, you can see how she faces the mirror
lifts her chest to catch a profile,
and how she casually looks at her
ass for signs of life. If you know
your woman, when you are gone, she
will find things to do, like walk
alone, go see a movie, find a park,
collect her secrets and you won’t know,
because she is looking for herself.
And she won’t tell you that she wants
to hear what idle men say when she
walks by them; because what you say
is not enough. If you know your
woman, you know when she’s going
away and you will feel the big
hole of your love, and you can’t
tell why she’s listening and humming
to tunes you did not know she heard
before, and she will laugh softly
at nothing at all. If you know your
woman, you will see how she comes
and goes, and all you can do is wait
and pray she will come back to you,
because you know that your sins
are enough for her to leave and not return.

“If You Know Her” le Kwame Dawes, as an leabhar “Duppy Conqueror: New and Selected Poems” (2013, Copper Canyon Press)

Ar an lá seo 27 Bealtaine

Ar an lá seo 27 Bealtaine, 1798, tharla Cath Chnoc an Abhalloirt:

"A rebel’s account of the Battle of Oulart Hill" The following is an account of the Battle of Oulart Hill, from a rebel point of view. Brother Luke Cullen, a Carmelite based at Clondalkin in Dublin, collected the reminiscences of old rebels in Wexford and Wicklow in the early nineteenth century. The manuscript he wrote based on the stories he heard is housed in the National Library and a printed version appeared in 1959. The name of the narrator of the passage below is not known. Source. Myles V. Ronan, Personal Recollections of Wexford and Wicklow Insurgents of 1798, as collected by Rev. Bro. Luke Cullen, O.D.C. (Enniscorthy 1959) pp 18-19; National Library of Ireland, MS 9760 Cullen Manuscript. They advanced to within about twenty-one yards of us. We had not lost one drop of blood at the time. The line of the enemy was somewhat extended to our left at this time. And that portion of it made a charge to pass over the ditch in our rear, when they saw our pikemen concealed. We dashed over the ditch. One of the first of the Yeomen killed was a man by the name of Prendergast. He was killed by the thrust of a dung fork in the face by a man named Maloney. A man from that part of the country named the Macamores was beside me. He had a stone in each hand. He had no other arms. And a man with a brass-barreled blunderbuss was at the other side of me. They were now no more than fifteen yards from us. The man armed with the stones fired one of his bullets and instantly sent the other after it. The first told with such effect on the arms of one of our assailants, that it caused him to drop his musket. I can’t tell if his second round told, for on that instant the man on my other side fired his blunderbuss and I my musket, and Pop! Pop! (as my informant expressed it) went a shot from every gun. The conflict had now become general. Few of us attempted to reload. We dashed amongst them, and in a summary way, we used both breech and barrel of our guns. Our sundry armed reserve was “up and at them”. It was awfully sudden and the carnage dreadful. The business was soon done. The military were soon beaten down. Mostly stricken and terrified they were crushed without much resistance. And so awful and sudden their discomfiture whilst the soldiers were retreating down the hill they kept firing at random over their shoulders. The Insurgents in hot chase of them, knocking them down with some sundry weapons numbers of them with stones, of which the hill afforded a plentiful supply, and with implements of labour. Others coming on dispatched them with pikes and pitch forks. Many of them calling out for mercy and presenting Catholic Prayer Books. “We are good Catholics …”

Guth as an gCoitiantacht: Diamanda Galas

Is tar éis dom breathnú ar an mblag leis an bhfile Gréigise Kleopatra Libéri a tháinig mé ar an amhránaí Diamanda Galas, Meiriceánach-Ghréagach. Maidir le guth! Níor chuala mé riamh a leithéid.

Is fiú éisteacht léi.

Kleopatra

File Gréagach, scríbhneoir próis agus léirmheastóir í Kleopatra Libéri. I measc na scríbhneoirí atá aistrithe go Gréigis aici tá Norman Mailer, Allen Ginsberg, Sylvia Plath, Ann Sexton, Emily Dickinson, Armando Romero. Is é seo an blog aici agus is é seo a leanas an dán Ceacht Eolaíochta atá aistrithe go Gréigis aici:

Ceacht eolaíochta

    rian bric ar abhainn
    rian éin ar chraoibh
    rian fir ar mhnaoi
    – na trí rudaí is neamhbhuaine amuigh
                                    (tré Gaelach)

Imíonn siúcra as radharc in uisce
Tuaslagáit is ea an siúcra.
Tuaslagóir is ea an t-uisce.
Theastaigh uaim dul as ionat.
Ach táim ann i gcónaí.
Soladach. Criostalach. Bán.
Dothuaslagtha.
Cad d’imigh ar an turgnamh?
An ealaí dúinn tosnú as an nua?
Agus mé ag síothlú ionat
Ginfear teas chomh mór sin
Go gcriostalód ionat:
Criostal ar chriostal
Ag gabháil crutha ionat
Ag teacht is ag imeacht ionat,
Ann agus as gach re seal
Ag déanamh aitill agus aoibhnis ionat –
Go ndriogfar an fíorbhraon.

Ar an lá seo 26 Bealtaine

	Ar an lá seo 26 Bealtaine, 1914, cailleadh Jacob Riis, iriseoir, grianghrafadóir, crann seasta na mbocht.

Óige na bhFilí

Níl an oiread sin grianghraf againn d'fhilí na Gaeilge a tógadh agus iad ina gcailíní nó ina mbuachaillí óga. Dá mbeadh grianghraif againn díobh, Seán Ó Ríordáin, Máirtin Ó Direáin, Máire Mhac an tSaoi, Michael Davitt, Biddy Jenkinson, Nuala Ni Dhomhnaill, Cathal Ó Searcaigh, Liam Ó Muirthile, Derry O' Sullivan, Gearóid Mac Lochlainn, Louis de Paor, Colm Breathnach,  etc. etc., an n-aithneoimis splanc na filíochta iontu nó an mbeidís ar nós páistí ar bith?
Agus mé in Thessaloniki le déanaí, tháinig mé ar ghrianghraf den fhile Macdara Ó Luanaigh a tógadh agus é ina gharsún óg. D'aithneofá, is dóigh liom, go raibh rud éigin as an ngnách i ndán dó.

Poetic Synergy

Cuid de shraith, tá níos mó ar fáil i measc na bhfíseáin anseo:

Ar an lá seo 25 Bealtaine

Ar an lá seo 25 Bealtaine, 1803, rugadh Ralph Waldo Emerson:

“Teanga is ea an Dúlra agus focal nua is ea gach fíric nua a fhoghlaimítear … Is mian liom an teanga seo a fhoghlaim, ní chun eolas a chur ar ghramadach nua ach chun go léifinn an leabhar mór atá scríofa sa teanga sin.” “A bhfuil romhat is i do dhiaidh, ní faic é i gcomparáid lena bhfuil istigh ionat.” “Nuair a bhíonn sé sách dorcha, is féidir na réaltaí a fheiceáil.” “Déan do Bhíobla féin. Roghnaigh is bailigh na focail is na habairtí go léir a léigh tú is a bhí mar bhlosc stoic dar leat.” “Is fuirist tuairim an tsaoil a leanúint i lár an tsaoil; is fuirist do thuairim féin a leanúint san iargúil; an té a choinníonn neamhspleáchas na hiargúlach go binn i lár an tslua, eisean an duine mór.” “Aistear is ea an domhan seachas ceann scríbe.” “Bí buíoch as gach aon rud maith a thagann i do threo agus cothaigh mar nós é – a bheith buíoch an t-am ar fad. Agus sa mhéid go bhfuil gach aon ní tar éis cur le do dhul chun cinn, bí buíoch as an uile ní.” “Bhí gach aon ealaíontóir ina amaitéarach uair amháin.” “Mura dtabharfaidh tú faoi rud nach bhfuil máistreacht cheana agat air, ní fhásfaidh tú.” “Uaireanta is fearr scread ná tráchtas.” “Breac síos ar do chroí – Gach aon lá an lá is fearr sa bhliain. Nach méanar don té ar leis an lá, is ní le héinne é an lá Má tá sé lán de bhuairt is crá.” “An aigne a bhfairsingíonn smaoineamh nua í, ní fhilleann riamh ar na seantoisí aici.” “Tá léitheoireacht chruthaitheach ann chomh maith le scríbhneoireacht chruthaitheach.” “Bímis ciúin d’fhonn cogar Dé a chlos.” “Sainchoimhartha na gaoise i gcónaí is ea an mhíorúilt a aithint sa choitiantacht.” “Scaip an séan!” “De réir mar a théimid in aois, téaltaíonn an áilleacht isteach ionainn.”

Ar an lá seo 24 Bealtaine

	Ar an lá seo 24 Bealtaine, 1941, rugadh Bob Dylan
Ó, Murach Thú  (Do Eithne) Ó murach thú, ’stór, an doras ní aimseoinn An t-urlár féin ní aithneoinn Bheinnse lán de ghruaim, Ó, murach thú. Ó murach thú, ’stóirín, bheinn im shuí liom féinig ’Súil le solas an lae Is é ’lonrú Ach Ó, an mbeadh sé nua, Ó murach thú? Ó murach thú, do bheinn gan spéir, bheadh néalta ’g cruinniú, Is gan do ghrá, ní bheinn aon áit is léir Bheinn ar strae, Ó, murach thú Is is fíor monuar. Ó murach thú, do bheinn gan spéir, bheadh néalta ’g cruinniú, Is gan do ghrá, ní bheinn aon áit is léir Cá mbeinnse arú, Ó, murach thú. Ó murach thú, geimhreadh fada bheadh ann Ní chloisfinn spideoga ar chrann Ó bheadh mise ’mithe amú Ní bheadh ann ach an beag is fiú, Ó, murach thú Ó murach thú, Ó, murach thú.

Smaoineamh an Lae

Nuair a dhéanann tú athléamh ar chlasaiceach, ní fheiceann tú níos mó ann ná mar a chonaic tú cheana; feiceann tú nios mó ionat féin ná mar a bhí ann cheana.

 -Clifton Fadiman, eagarthóir agus criticeoir (1904-1999)

Ar an lá seo 23ú Bealtaine

	Ar an lá seo 23 Bealtaine, 2008, cailleadh Utah Phillips:
“Níl an stát in ann saoirse a thabhairt duit, agus níl an stát in ann í a bhaint. Tugadh an tsaoirse duit nuair a rugadh thú.” “Abhainn mhór fhada é an t-am agus táim im’ sheasamh ann, faoi mar atá tusa id’ sheasamh ann. Is iad na craobh-aibhneacha mo shinsir, agus gach aon smaoineamh a bhí acusan is gach aon ní a raibh orthu streachailt leis, is gach aon ní ar chaitheadar a saol leis, is gach amhrán a chruthaigh siad is gach aon dán a bhreacadar síos, tá siad ag sní chugamsa anuas – agus má chuirimse an t-am i leataobh chun ceisteanna a chur, agus má churimse an t-am i leataobh chun breathnú, agus má chuirimse an t-am i leataobh chun síneadh chucu, beidh mé in ann droichead a thógáil idir an domhan seo agamsa agus a ndomhan siúd.” “D’inis Frying-Pan Jack dom go raibh sé ar seachrán ón mbliain 1927. Ar sé: ‘Dúrtsa liom féin sa bhliain ’27 mura mbeinn in ann tosca mo chuid oibre a leagan síos dom féin, go n-éireoinn as a bheith ag obair’. Ní gá duit freastal ar an ollscoil chun na rudaí seo a dhéanamh amach duit féin, ní gá muise. Ar seisean, ‘D’fhoghlaimíos-sa agus mé óg go maith nach raibh agam ach m’inchinn. Agus más fíor nach raibh agam i gceart ach m’inchinn, cén fáth a dtabharfainn m’inchinn do dhuine eile ar feadh ocht n-uaire an chloig sa lá – ní bheadh aon chiall leis – chun go mbainfeadh seiseas leas aisti, ar an tuiscint go bhfaighinn ar ais í ag deireadh an lae chomh maith is a bhí riamh? Beag an baol!’ ” “D’fhéadfadh an coras mór a bheith cuibheasach scanrúil. Is eol dúinn nach féidir é a chloí trí dhul in iomaíocht leis. Is é an rud is féidir a dhéanamh ná mionchórais a thógáil san áit a bhfuil cónaí orainn agus san áit a bhfuilimid ag obair, mionchórais a fhreastalaíonn ar ár gcuid riachtanas de réir an chur síos a dhéanaimidne orthu, seachas mar a shainmhínítear dúinn iad. Tá na buachaillí móra faoina n-armúr lonrach thuas ansin ar bhallaí an chaisleáin agus caora tine á gcaitheamh anuas acu. Sinne na seangáin a iompraíonn an gaineamh, gráinne i ndiaidh gráinne, amach as bun an chaisleáin. Ón mbonn aníos a oibrímidne. Ní fheiceann na ridirí in airde sinn agus níl a fhios acu cad atá ar siúl againne, seangáin. Ní thuigfidh siad an scéal go dtí go mbeidh an balla ar tí sceitheadh. Tógann sé am agus dianseasmhacht chiúin. Cuimhnigh air seo i gcónaí: troideann siadsan le hairgead agus cuirimidne ina gcoinne le ham agus rithfidh siadsan as airgead sula rithfimidne as am.” “Níl an Domhan ag fáil bháis, tá sé á mharú agus iad siúd atá á mharú tá ainm agus seoladh acu.”

Físeán an Lae

Ar an lá seo, 22ú Bealtaine

	Ar an lá seo 22 Bealtaine, 1914, rugadh Sun Ra.
“Ní ministir mé, ní fealsamh mé, ní polaiteoir mé. Táim i gcatagóir eile.” “An rud a bhfuilimse ag plé leis, tá sé chomh mór fairsing sin nach féidir an fhírinne a thabhairt air. Tá sé os cionn na fírinne.” “Smaoinímse orm féin mar mhistéir. Dom féin.”

Braon meala é an domhan - Joy Goswami

Níl a leithéid de neach ann agus namhaid
Agus éist, níl a leithéid de rud ann agus nimh.
Braon meala é an domhan.
Is féidir le gach éinne an fhírinne sin a bhlaiseadh
Díreach sula dtagann deireadh leis an mbeatha.

(as an tréimhseachán Bhashanagar, in eagar ag Subodh Sarkar, Eanáir, 2014)
Duine de mhórfhilí na Beangáile é Joy Goswami a rugadh sa bhliain 1954. Cúig is fiche cnuasach filíochta curtha amach aige agus deich gcinn d’úrscéalta. Agus é ina ógánach bhí Goswami dúnta isteach ann féin. Scríobhadh sé go rialta ina chín lae. Lá amháin, thóg a dheartháir an chín lae uaidh agus léigh dán amach os ard dá chairde. Bhí an file óg náirithe agus shocraigh sé nach scríobhfadh sé go deo arís. Tar éis dó a mhachnamh a dhéanamh ar an scéal, áfach, lean sé ag scríobh ach gheall sé go scríobhfadh sé go hindíreach feasta, ar bhealach nach dtuigfeadh siblíní leis. Agus is mar sin a tháinig sé ar an rud is meafar ann!

Ar an lá seo, 21ú Bealtaine

	Ar an lá seo 21 Bealtaine, 1771, cailleadh an file Christopher Smart.
Duine le Dia ab ea é. Tá páirt ag Dia sa dráma raidió Cruinniú Éigeandála den Choiste Slándála agus páirt nach beag ann ag dán de chuid Smart dá chat.

Físeán an Lae: Stáit Aontaithe na Rún

Ar an lá seo, 20ú Bealtaine

	Ar an lá seo 20 Bealtaine, 1959, rugadh Bruddah Iz mar a thugtaí ar an amhránaí agóide Israel Kamakawiwo’ole.
“Is ait le rá é is dócha ach ní chuireann an bás aon eagla ormsa. Mar is dóigh liomsa gur sealadach iad na háiteanna seo go léir. Níl anseo ach sliogán amháin, blaosc amháin. Mairimidne, muintir Haváí, sa dá shaol.”

ATHCHAS AN SCANNÁN (REWIND THE FILM) leis na Manic Street Preachers

Athchas an scannán sin
Is siúd arís mo chairde ’s séan
Athchas an scannán sin
Go dtitfidh mé im shuan go séimh.

Athchas an scannán mór
Cas siar gach leathanach ’tá sna leabhair
Athchas an scannán mór
Is lig don domhan iad a léamh.

Bheith bídeach arís
I mo luí i mbaclainn Mhaim
Seancheirníní ’g casadh
Mé ag súil nach stopfaidís

Uch an scalladh croí mór
’Tá i síol seo an fholúis
É nochta os mo chomhair
Is gan scarúint leis go deo.

Athchas an scannán mór
Cas siar gach leathanach ’tá sna leabhair
Athchas an scannán mór
Is lig don domhan iad a léamh

Lig dom éalú faoin mbráillín
Mar chomóradh ar an leamhas
Lig dom éalú faoin mbráillín
An raidió ar siúl.

Athchas an scannán sin
Is siúd arís mo chairde ’s séan
Athchas an scannán sin
Go dtitfidh mé im shuan go séimh.

Athchas an scannán mór
Cas siar gach leathanach ’tá sna leabhair
Athchas an scannán mór
Is lig don domhan iad a léamh.

Bheith bídeach arís
Greim agam ar lámh mo Dhaid
Seancheirníní briste
Mé ag guí nach stopfaidís

Uch an scalladh croí mór
’Tá i síol seo an fholúis
É nochta os mo chomhair
Is gan scarúint leis go deo.

Athchas an scannán mór
Cas siar gach leathanach ’tá sna leabhair
Athchas an scannán mór
Is lig don domhan iad a léamh

Is le go bhfeicfidh sé an grá go léir a bhí i réim
Brionglóidí óg’
Ach tá an cluiche caillte agam
Is mé ag súil le fallaing dhubh na hoích’

Sea, athchas an scannán sin
Is siúd arís mo chairde ’s séan
Sea, athchas an scannán sin
Go dtitfidh mé im shuan go séimh.
 

Haiku le Issa ón mbliain 1808

tá an t-ulchabhán sásta
san uaigneas ...
contráth fómhair

.梟の一人きげんや秋の暮
fukurô no hitori kigen ya aki no kure

Ar an lá seo 19 Bealtaine

	Ar an lá seo 19 Bealtaine, 1925, rugadh Malcolm X.
“Tá a shíol féin ag gach díomua, gach briseadh croí, gach cailliúint, a cheacht féin maidir le conas feabhas a chur ort féin an chéad uair eile.” “Tá na meáin in ann an té atá neamhchiontach a dhéanamh ciontach agus an té atá ciontach a dhéanamh neamhchiontach, agus sin is cumhacht ann: rialaíonn siad aigne na coitiantachta.” “Mura bhfuil éinne le cur i do choinne, ní dócha go n-éireoidh leat.” “Afracaigh sinn, tarlaíonn gur i Meiriceá atáimid. Is daoine sinn a bhí tráth inár nAfracaigh, fuadaíodh sinn is tugadh go Meiriceá sinn. Ní hiad na Pilgrim Fathers atá mar shinsir againn. Ní ar Charraig Plymouth a thuirlingíomar. Thuirling an charraig orainne. Tugadh anseo in aghaidh ár dtola sinn.” “Bainfidh sibh saoirse amach nuair a chuirfidh sibh in iúl don namhaid go ndéanfaidh sibh rud ar bith chun saoirse a bhaint amach; gheobhaidh sibh ansin í. Níl slí ar bith eile chun í a fháil.” “Níl coinsias ar bith ag Uncail Sam.”

Smaoineamh an Lae

Sa leabhar Titans of History leis an staraí clúiteach Simon Sebag Montefiore tá an méid seo le rá faoi Chromail:

'Oliver Cromwell's place in history: a man of conscience, fearless leadership, military brilliance, piety and severity.'

An aontófá leis an Dr Montefiore?

Ar an lá seo 18 Bealtaine

	Ar an lá seo 18 Bealtaine, 1048, rugadh Omar Khayyám.
Cá bhfuil an leagan Gaeilge a dhein Torna dá dhán cáiliúil? D’fhéadfaí é a chur ar fáil ar líne. Ba é Torna, leis, a chum an t-amhrán An Buachaill Caol Dubh agus an leagan Gaeilge de Shuantraí Brahms, suantraí a chuir i mo dhúiseacht agus i dtreo na Gaeilge mé an chéad lá riamh.

Hooton: namhaid na n-ollúna

Ní chloistear mórán in Éirinn faoi Harry Hooton. Chun na firinne a rá, níl fhios agam ar chuala mé riamh á lua é. File Astrálach ab ea é a bhí chomh bocht sin nárbh acmhainn leis an ribín ar a chlóscríobhán a athrú sách minic. Samhlaigh a bheith ag scríobh dáin agus an cló chomh tréigthe sin nach bhfuil a fhios agat cad atá scríofa agat! Níl a fhios agat cad atá á scríobh agat, arsa a naimhde leis. 

Bhí a thuairimí láidre féin aige. (Bhí gan dabht agus a fhios aige go raibh an-chuid daoine ann nach raibh tuairim faoin spéir acu, faoi rud ar bith – tuairimí daoine eile a bhí acu). Thaitin Wilde agus Whitman go mór leis. Drochmheas a bhí aige ar Joyce, rud a chuir olc ar na hollúna ollscoile a raibh Joyce á theagasc acu! Arsa Hooton ina dtaobh, 

‘Má tá smaoineamh nua éagoiteann ag duine lasmuigh den ollscoil, is cancrán é; smaoineamh nua éagoiteann ag duine laistigh den ollscoil, míorúilt a bheadh ann.’

Féach ar na filí Astrálacha go léir atá liostaithe ag an Australian Poetry Library. Níl ár gcara ann. An fiú gearán  a dhéanamh?

Físeán an Lae

Ar an lá seo 17 Bealtaine

	Ar an lá seo 17 Bealtaine, 1626, cailleadh an cumadóir Catalónach Joan Pau Pujol.

Bob Marley: Luíochán Istoí’

Ú-ú-wí, úú-wí, úú-wá)
Táid ag troid ar son cumhacht’ (úú-wí, úú-wí, úú-wá)
Ach ní heol dóibh an uair (úú-wí, úú-wí, úú-wá)
Féach an bhreab is an gunnán agus airgead,
Díspeagadh á dheanamh
Ar ár n-onóir, sea.
Níl d’eolas againn
Ach focail na máistrí
Táimidne aineolach
Is roimh bhréaga cuirtear fáilte (siú-bí, dú-wá)

Trína gcleasa polaitiúla (siú-bí, dú-wá)
Táimidne stiúgtha (siú-bí, dú-wá)
Agus má tá greim bia uait (siú-bí, dú-wá)
Beidh do dheartháir féin ina namhaid agat, bhue-ell!

Luíochán istoí’
Féachann gunnaí im’ threo
Luíochán istoí’
Tá siad ag scaoileadh liom anois.
Á gcosaint ag a Mhórgacht.
(Ú-ú-wí, úú-wí, úú-wá-úú
(Ú-ú-wí, úú-wí, úú-wí) úú-wá! Úú-wá!
Ú-ú-wí, úú-wí, úú-wá-úú
Ú-ú-wí, úú-wí, úú-wá-á!

Bhuel, is eol dúinn
Nithe nach ndeir siad linn;
Nílimidne dall, dáiríre
Is níl teacht acu orainn;
Tríd an gcumhacht atá ó Jah (siú-bí, dú-wá)
Bímid ag teacht i dtír (siú-bí, dú-wá)
Tríd an gcumhacht atá ó Jah (siú-bí, dú-wá)
Is féidir teacht tríd.

Yé, an luíochán seo istoí’
Ceaptha ag an tsochaí;
Luíochán istoí’
Ag iarraidh mé a chloí;
Luíochán istoí’
Pé rud a cheannaíonn an bhreab;
Luíochán istoí’
Ceaptha ag an tsochaí;
Luíochán istoí’ . . .

Ar an lá seo 16 Bealtaine

Ar an lá seo 16 Bealtaine, 1578, rugadh Everard Digby, comhchealgaire.

Román Estrada: Cantaireacht an Draoi

[Sliocht]

A luibh an leighis, a luibh na híocshláinte
A luibh fhuar, a Thiarna Íosa Críost
Saor an duine seo ón aicíd
Cá bhfuil a anam sáinnithe?
An sáinnithe ar an sliabh atá sé?
An faoi dhraíocht in altán éigin atá sé?
An sáinnithe atá sé faoi eas?
Lorgódsa is aimseod an t-anam atá ar strae

Ave María!

Leanfad a rianta
Duine tábhachtach mé
Mise an té a éiríonn go moch
Mise an té a bhaineann macalla as na sléibhte
Mise an té a bhaineann macalla as na fánáin
Mise an té a bhaineann macalla as an anam
 
Bainim macalla as mo lapaí
Bainim macalla as mo chrúba
A Chríost ár dTiarna
Tá an Tiarna Naomh Mártan i láthair
Tá Tiarna an Chrainn Dhreoite i láthair
Tá Tiarna an Locha i láthair
A Naomh María Zokuiapan
Is mé an chamhaoir
Is mé an té a labhrann leis na sléibhte
Is mé an té a labhrann leis an macalla
Ansiúd san atmaisféar
Ansiúd sa bhfásra
Braithfear mo ghlór
Ár nAthair Eoin Soiscéalaí
Feicimid cheana bábóga is fiolair ag spraoi san aer
Ag súgradh cheana féin sna sléibhte, ag súgradh cheana idir na scamaill
An té a chuireann mallacht orainn ní dhéanfaidh sé aon dochar dúinn
Mar is mise an t-anam, lá-íomhá an duine
Is mise Críost ár dTiarna
Is mise an t-anam
Siúd an nathair, ina lúb, beo,
Lúbtha
Beo
Tugaimse faoiseamh, tugaimse an bheatha
Tugamise an bheatha!
Is mise an neach ard dathúil
Is mise Íosa Críost
Is mise an Tiarna Naomh Mártan
Is mise an Tiarna Naomh Marcas
A bhfuil tíogair ar fud na ríochta aige
Níl éifeacht dá laghad orainn ag mallachtaí
Tugaimse neart do na heasláin
Is mise an leigheas, is mise an luibh úr
Tar chugainn ar ais, a anam ar strae, ligfidh mé fead
Chun tú a threorú ar ais
Agus i do theannta beidh
Trí fhia dhéag
Trí chapall bhána dhéag
Trí bhogha ceatha dhéag …

---

Tuilleadh faoi chúlra na cantaireachta seo anseo:
Agus chun a fháil amach cén fáth a bhfuil gá againn leis an gcantaireacht seo, cantaireacht atá againn féin ó aimsir Aimhirghin, léigh é seo:

Bob Marley: Tá an domhan seo lán de bhuairt

 
Tá an domhan seo lán de bhuairt
Tá an domhan seo lán de bhuairt

Beannaithe an mhaidin
Grian Jah ag éirí arís eile
An tslí a bhfuil an domhan seo
Cá bhfios cad a tharlódh.

An duine ag seoladh ar an long ‘Mé Féin’
É dul i dtreo na gréin’,
Milliún míle ón saol mar ’tá
Duitse níl grá, domsa níl grá.

Tá an domhan seo lán de bhuairt
Tá an domhan seo lán de bhuairt
Níl le déanamh ach: bheith fial flaithiúil (tabhair beagáinín)
Bheith fial flaithiúil (tabhair beagáinín), bheith fial flaithiúil (tabhair beagáinín)
Is arís, yé-á! Bheith fial flaithiúil (tabhair beagáinín)
Yé-á! Tabhair beagáinín. Yé!

Tá an réiteach agat is dóigh leat
Ach níl ann ach cineál brionglóide!
Roimh duit an taoide a sheiceáil
Bí cinnte gan an chloch choirnéil
‘Fhágáil i do dhéidh, é-é-é-é!
Ná diúltaímis don lá
Úú, Ú-wí, in antráth;
Lucht na sráide sinne ag caint
Yé, lucht na sráid’ i gcoimhlint
Iad ina suí ar bhuama ama! Bum-búm-búm! Búm-búm-búm!)
Tá an t-am i ngiorracht dúinn: Búm-búm-búm! Búm-búm-bum!
Tá a bhfuil thuas ag teacht anuas! Búm-búm-búm! Búm-búm-bum!
Gach rud timpeall faoi lánluas. Búm-búm-búm! Búm-búm-búm!

Tá an domhan seo lán de bhuairt
Tá an domhan seo lán de bhuairt
Tá an domhan seo lán de bhuairt.
Tá an-chuid buartha (tá an domhan seo lán de bhuairt)
Tá an-chuid buartha
Tá an chuid buartha (domhan seo lán de bhuairt)
Tá an-chuid buartha
Tá an-chuid buartha
Tá an-chuid buartha (domhan seo lán de bhuairt)
Tá an domhan seo, tá an domhan seo lán (domhan seo lán de bhuairt)
Tá an domhan seo lán de bhuairt
Tá an domhan seo lán de bhuairt.

Bob Marley: Seáinín ’sé bhí fónta

(Wú-ú-ú-ú! Wú-ú-ú-ú! Wúúú!)
Féach an bhean ag silt na ndeor
Mar gur lámhachadh a mac ar an tsráid agus d’éag
Urchair iomraill

Féach an bhean ag silt na ndeor
Ghabh duine thar bráid ’bhí suaite go leor
Ag máthair seo na ndeor –ó
Féachaint an féidir aon rud a rá
Cad is tuarastal an pheaca ann ach bás, yé!

Beatha againn ó Jah (Jah)
Ar sí: “Ah-um, is – is fíor!

“Seáinín ’sé bhí fónta,” Is – is fíór! (riamh ní dhearna dochar)
“Seáinín ’sé bhí fón- fón- fón- fón- fón- fón- fón- fón- fón- fón-fón-ta” (Seáinín sé bhí fónta)
Ar sí – de liú – ú-ú-ú-ú-ú-ú-ú!


Wú-ú! Féach an bhean ag silt na ndeor,
Mar gur lámhachadh a mac ar an tsráid agus d’éag
Sé an córas is cúis leis (cúis leis).

Féach an bhean ag silt na ndeor
Chuaigh mé thar bráid, monuar go deo
’Sí a thóg ana-ghleo:
Óó-úú-wú-á, aidhe (á-á), yé, is eol dom (á-á)
Sea is eol, is eol dom: Seáinín ’sé bhí fónta
Sea ar ndóigh, dom is eol: Seáinín sé bhí fónta
Sea ar ndóigh, mm-mm-mm-mm-mm. (Riamh ní dhearna dochar)
Á! Á! Seáinín ’sé bhí fónta
Grá na máthar dá bunóc, ar sí, (Riamh ní dhearna dochar)
Grá é sin nach n-imeodh! (Seáinín ’sé bhí fónta)
Wú-hú-hú-ó, arsa sí os ard – (Riamh ní dhearna dochar)
Ar sí, ó bhó! Ar sí, yé! (Seáinín ’sé bhí fónta)
Grá na máthar dá bunóc
Grá é sin nach n-imeodh! (Riamh ní dhearna dochar)
Ó bhó, bhó! (Seáinín ’sé bhí fónta)

Ar an lá seo 15 Bealtaine

	Ar an lá seo, 15 Bealtaine, 1916, d’fhoilsigh Alexander Berkman aiste ghairid An tAon Dóchas atá ag Éirinn/ The Only Hope of Ireland san iris The Blast, iris a bhunaigh sé féin. Bhí sé ag bleaistáil leis go dtí gur ghabh na húdaráis é tar éis 29 eagrán ar fad a eisiúint:

Bob Marley: Rúndiamhair Nádúrtha

Tá rúndiamhair nádúrtha
’Séideadh tríd an aer
Éist leat go cúramach is cloisfidh tú í
An é seo an chéad troimpéad
An é an troimpéad scoir
Beidh a thuilleadh fós ag fulaingt
Is a thuilleadh gheobhaidh bás
Cá bhfios cén fáth
Mar níl cúrsaí mar a bhíodar tráth
Ní bréag ’táim á rá
Caithfidh gach duine aghaidh a thabhairt ar an lá.

Bíodh go lorgaímse freagra
Ar gach ceist atá ag cách
Maith is eol dom féin nach féidir
Breith arís ar shean-lá
Ní bréag a rá
Tá rundiamhair nádúrtha
’Séideadh tríd an aer
Ní fhanfaidh thíos
Éist leat go cúramach is cloisfidh tú í
An rúndiamhair nádúrtha
’Séideadh tríd an aer.

An é seo an chéad troimpéad
An é an troimpéad scoir
Beidh a thuilleadh fós ag fulaingt
Is a thuilleadh gheobhaidh bás
Cá bhfios cén fáth
Tá rúndiamhair nádúrtha
’Séideadh tríd an aer
Ní bréag ’táim á rá
Éist leat go cúramach is cloisfidh tú í
Tá rúndiamhair nádúrtha
’Séideadh tríd an aer

Bob Marley: Trí Éinín Bheag’

Ná bíodh aon imní ort
Mar beidh gach aon diabhal ní mar is cóir a bheith.
Canaim: Ná bíodh aon imní ort
Mar beidh gach aon diabhal ní mar is cóir a bheith.

Dhúisíos ar maidin
Gáire ar aghaidh na gréin’,
Trí éinín bheag’
Sheas siad sa tairseach
’Canadh go binn
Is do chan siad glan is úr
Á rá, ‘seo í mo theachtaireacht chugat:

’Canadh: Ná bíodh aon imní ort
Mar beidh gach aon diabhal ní mar is cóir a bheith.
’Canadh: Ná bíodh aon, ná bíodh aon imní ort,
Mar beidh gach aon diabhal ní mar is cóir a bheith.

Dhúisíos ar maidin
Gáire ar aghaidh na gréin’,
Trí éinín bheag’
Sheas siad sa tairseach
’Canadh go binn
Is do chan siad glan is úr
Á rá, Seo í mo theachtaireacht chugat:

’Canadh: Ná bíodh aon imní ort, Ó!
Beidh gach aon diabhal ní mar is cóir a bheith. Ná bíodh aon –
Canaim: ‘Ná bíodh aon imní ort’ – Ní bheidh muise!
Mar beidh gach aon diabhal ní mar is cóir a bheith.
’Canadh: Ná bíodh aon imní ort, Ó!
Beidh gach aon diabhal ní mar is cóir a bheith. Ná bíodh aon –
Canaim: ‘Ná bíodh aon imní ort’ – Ní bheidh muise!
Canaim: ‘Ná bíodh aon imní ort’ – Ní bheidh muise!
Mar beidh gach aon diabhal ní mar is cóir a bheith.
Canaim: ‘Ná bíodh aon imní ort, ná bíodh!
Mar beidh gach aon diabhal ní mar is cóir a bheith.

Ar an lá seo 14 Bealtaine

	Ar an lá seo 14 Bealtaine, 1940, cailleadh Emma Goldman:
“Maidir le ceannairí a mharú, braitheann sé ar fad ar staid an cheannaire. Más é Sár na Rúise é, creidim go hiomlán gur cheart é a chur sa pholl is dual dó. Má tá an ceannaire chomh leibideach le hUachtarán Mheiriceá, níorbh fhiú an tairbhe an trioblóid. Tá roinnt rialaitheoirí ann agus mharóinn iad ar an toirt. Is iad na rialaitheoirí sin an tAineolas, an Baothchreideamh agus an Bhiogóideacht – na rialaitheoirí is measa agus is tíoránta ar domhan.” “Dá ndéanfadh vótáil aon difríocht, dhéanfaí mídhleathach é!” “Níor thuig éinne fós an méid comhbhá, cineáltachta agus flaithiúlachta atá faoi cheilt in anam an pháiste. Ba cheart don fhíoroideachas gach iarracht a dhéanamh chun an taisce sin a oscailt.” “Fuascailteoir mór an duine é an t-ainrialachas ó na taibhsí a choinnigh ina bhraigheadanach é.” “Níor cuireadh aon athrú sóisialta ceart i gcrích gan réabhlóid … níl sa réabhlóid ach an smaoineamh curtha i ngníomh.” “Ní fhéadfadh aon smaoineamh mór, ina thús, a bheith laistigh den dlí. Conas a bheadh sé laistigh den dlí? Tá an dlí ina stad. Tá an dlí leagtha síos.” “Altóir na saoirse polaitiúla é an Stát, agus ar nós altóir an chreidimh, coinnnítear í ar mhaithe le híobairt dhaonna.” “Iarracht chróga ar bith a dhéantar chun mórathrú a dhéanamh ar na tosca atá ann faoi láthair, aisling uasal ar bith a bhaineann le féidearthachtaí eile don chine daonna, cuirtear an lipéad ‘Útóipeach’ orthu.” “An peaca nach bhfuil an tsochaí in ann a mhaitheamh is ea neamhspleáchas aigne.” “Ní bheidh spéis ag ‘naí-dhaoine’ i mbuairt an chine go dtí go ndéanfar bréagán den bhuairt – ar feadh tamaill ar aon nós. Naíonáin ghuagacha iad na daoine a bhfuil bréagáin nua uathu gach lá.” “Glacann an tírghrá leis go bhfuil an domhan seo roinnte ina bhólaí beaga agus geata iarainn thart ar gach aon bhall. An té a raibh an t-ádh air gur saolaíodh i mball éigin díobh sin é, is dóigh leis go bhfuil sé níos uaisle, níos fearr, níos galánta agus níos éirimiúla ná na neacha beo eile sin a chónaíonn sna háiteanna eile. Tá mar dhualgas mar sin ar éinne atá ina chónaí sa bhall áirithe sin troid a dhéanamh agus bás a fháil chun a chruthú go bhfuil sé níos fearr ná an dream eile. Sin é is dóigh leis an dream eile chomh maith, ar ndóigh, agus dá réir sin ón gcliabhán ar aghaidh cloiseann an páiste scéalta uafara mar gheall ar na Gearmánaigh, na Francaigh, na hIodálaigh, na Rúisigh etc. Nuair a fhásann an páiste sin suas, creideann sé go diongbháilte go bhfuil sé tofa ag an Tiarna chun a thír a chosaint ar ionsaí nó ar ionradh ón iasacht.”

Bob Marley: Rac, a bháibín

Báibín, báibín, go dtí ar ball: (óóó-húú, óóó-húú)
Ó, ’bháibín, ’bháibín, is ná bí mall. Ó, ’bháibín.
Is beidh mé ag do thigh, ceathrú chun a hocht. (óóó-húúú, óóó-húuú)
Ó a bháibín is creid ionam go docht!
Is geallaim duit, beimid ag racáil, ’bháibín, racáil ’bháibín, anocht;
Ag racáil, ’bháibín, racáil, ’bháibín, anocht;
Sea ag racáil, ’bháibín, racáil, ’bháibín, anocht,
’Bháibín, racáil, ’bháibín, racáil, ’bháibín, anocht.

Wó-ó, neá neá-neá, neá neá-neá, neá neá!

Seo ag siúl sinn faoin ngealach lán
Lenár ngrá atá slán.
Ó aidhe aidhe aidhe yé!

Ó, beimidne sona sámh
Saoirse á móramh sa ghrá

Tagaimis le chéile, a bháb anocht
A stóirín, sea muis’ tagaimis le chéile, ’bháibín, anocht
Sea ní mor dúinn teacht le chéile, ’bháb, anocht. Teacht le chéile, ’bháb!
Ní mór dúinn teacht le chéile, anocht!

’Bháibín, go dtí ar ball, an é nach cuimhin leat?
’Bháibín, ’bháibín, is ná bí mall. Is bí in am.
Is beidh mé ag do thigh, ceathrú chun a hocht. Ó, ’bháibín.
’Bháibín, ’bháibín, creid ionam go docht! A- nois.
Táimid dul ag racáil – racáil!

Racáil, ’bháibín, racáil, ’bháibín, anocht.
Seo linn, racáil, ’bháibín, racáil, ’bháibín, anocht.
Táimid chun racáil, ’bháibín, wó! Racáil, ’bháibín, anocht.

Seo linn, racáil, ’bháibín, éé! Racáil, ’bháibín, anocht.
Sea beidh orainn teacht le chéile, ’bháb, anocht
’Bháibín, ’bháibín, wó! Sea ní mór dúinn teacht le chéile, anocht.
Sea ní mór dúinn teacht le chéile, ’bháb, anocht. Siúráilte . . .
Sea ní mor dúinn teacht le chéile,’bháb, anocht. Wó!

Racáil, ’bháibín, racáil, ’bháibín, anocht.
Racáil, ’bháibín, racáil, ’bháibín, anocht
Sinn ag racáil,’bháibín. Racáil, ’bháibín, anocht!
Éé! Racáil, ’bháibín, Ó, ’bháibín! Racáil, ’bháibín, anocht!
Ó! Caithfear teacht le chéile, ’bháb, anocht!
Caithfear teacht le chéile, ’bháb, anocht!
Ó sea caithfear teacht le chéile, ’bháb, anocht.
Caithfear teacht le chéile, ’bháb, Éé! Ó-ó,’bháibín! Anocht!

Ó, bháibín, ’bháibín, go dtí ar ball
Racáil, bháibín, racáil, ’bháibín, anocht
Racáil, ’bháibín racáil, ’bháibín, anocht,
’Bháibín, ’bháibín, is ná bí mall!
Racáil, ’bháibín, racáil, ’bháibín, anocht
Racáil, bháibín, racáil, ’bháibín, anocht! A –nois!
Is beidh mé ag do thigh, ceathrú chun a hocht.
Racáil, ’bháibín racáil, ’bháibín, anocht,
Racáil, ’bháibín racáil, ’bháibín, anocht,
Ó, ’stóirín!

Bob Marley: Ná Goil, a Bhean Ó

Ná goil, a bhean, ó
Ná goil, a bhean, ó
Ná goil, a bhean, ó
Ná goil, a bhean, ó!

Mar-mar-mar is cuimhin liom nuair a shuímis beirt
Sa chlós rialtais úd in Trenchtown
Na fimínigh á dtabhairt faoi ndeara againn – yé –
Ag meascadh leis na dea-dhaoine ann – yé –
Cairde maithe, ó, cuid acu faoin bhfód
Ó shin, a stór, yé
Sa todhchaí seo ná dearmad an t-am fadó,
Triomaigh deor’ ó inné. Yé.

Ná goil, a bhean, ó
Ná goil, a bhean, ó. Éé , yé!
A stór mo chléibh, ná sil aon deoir
Ná goil, a bhean, ó. Éé.
Sea sea sea is cuimhin liom nuair a shuímis beirt
Sa chlós rialtais úd in Trenchtown, yé
Is lasadh Georgie tine theolaí
Ó sea, connadh a’ dó feadh na hoíche, yé!

Is bhíodh leite bhuí le hithe yé,
Roinninn leat go fial í, yé!
Níl ach cosa agam a ritheann
Agus mar sin ’threabhfaidh mé tríd.
Is mé amuigh –
Beidh gach aon ní i gcóir is i gceart
Beidh gach aon ní i gcóir is i gceart
Beidh gach aon ní í gcóir is i gceart, yé
Beidh gach aon ní i gcóir is i gceart!
Beidh gach aon ní i gcóir is i gceart –á
Beidh gach aon ní i gcóir is i gceart!
Beidh gach aon ní i gcóir is i gceart, yé!
Beidh gach aon ní i gcóir is i gceart.

Sea, ná, goil a bhean, ó
Ná goil, a bhean, ó
A stór mo chléibh, a stór mo chléibh, ná sil aon deoir,
Ná goil, a bhean, ó. Éé.
Ná goil a – ná goil a – ná goil, a bhean, ó,
Ná goil a bhean, ó,
Seo an curfá duit, a ghrá –
A stór mo – a stóirín ó, led thoil ná sil deoir –
Ná goil a bhean, ó.