Haiku le Issa ón mbliain 1824

.猫の目や氷の下に狂ふ魚
neko no me ya kôri no shita ni kuruu uuo

faoin leac oighir
éisc bhuile á leanúint
ag súile an chait

Conas Draíocht a Oibriú ar Mhún

le Parraruru

Déanann an t-íospartach a mhún.
Mo dhuine ag faire air.
Hmmm, hmmm, arsa mo dhuine leis féin.
Bailíonn an t-íospartach leis agus déanann dearmad glan ar an scéal,
Ach siúlann mo dhuine sall go dtí an mún,
Agus sánn ruball ann – an roc ga nimhe!
Déanann ruball an oilc
Póirseáil sa mhún.
Clúdaíonn mo dhuine le hithir thais é
Agus tugann aghaidh ar dhúiche eile,
Eagla air mar gheall ar an draíocht atá cruthaithe aige.
Fanann an t-íospartach sa dúiche seo.
Níl sé in ann a mhún a dhéanamh.
Braoinín beag, sin uile.
Brúnn sé, arís is arís eile.
Tagann fonn air sruthán a dhéanamh, brúnn sé,
Tugtar cógas dó, tagann cúpla braon.
Ach is mall an mún ag teacht, dá ainneoin sin.
Tá sé i bpian,
Téann an phian in olcas.
Líontar le mún é.
Tagann cúpla braon.
Glacann sé scíth, tógann sé an cógas, tá biseach air,
É beagnach ar a sheanléim.
Pian arís.
Suíonn sé síos. Ag éirí tanaí atá sé anois.
Na matáin go léir seargtha.
Is iad pianta an bháis iad.

Shon Arieh-Lerer a chuir Béarla air.

Bunteanga: Ngarluma

An file: Bard, scéalaí agus   mawarnkarra (draoi) ab ea Parraruru (1889 -1975).

Agus Mé Fá Shuan

Agus Mé Fá Shuan

Chuir an t-am aois mhór orm
is mé fá shuan
ní mhaithfidh mé
an feall sin dó

Ní ghlacfadsa leis an tseanaois seo
a beangaíodh go slítheánta ar mo cholainn
raghad i bhfolach
i measc seamaidí féir
is braonta uisce.
Sleamhnód óna lámha
rocacha.

Navtej Bharati

While I Slept

Time aged me
while I slept
I will not forgive it
for this treachery

I will not accept this old age
grafted slyly on my body
I will hide in the
leaves of grass
in the drops of water.
Will slip away
from its wrinkled hands.

Navtej Bharati

Ο χρόνος με γέρασε
ενώ κοιμόμουν
Δεν θα τον συγχωρήσω
για αυτή την προδοσία

Δεν θα δεχθώ αυτό το γήρας
να μπει ύπουλα στο σώμα μου
Θα κρυφτώ
στα φύλλα της χλόης
στις σταγόνες του νερού.
Θα ξεγλυστρήσω
από τα ζαρωμένα του χέρια

Sarah Thilykou a dhein an leagan Gréigise

Haiku le Issa ón mbliain 1804

Sa bhliain 1804

• rugadh James Bronterre O’Brien, Cairteach
• Rugadh Eliza Roxy Snow, file Mormannach
• Rugadh Sean-Johann Strauss, cumadóir:
• Rugadh an péintéir Éireannach Andrew Nicholl.
• Rugadh Elizabeth Peabody, gníomhaí Tarchéimnitheach
• Rugadh George Sand, scríbhneoir Francach
• Rugadh Nathaniel Hawthorne, scríbhneoir Meiriceánach
• Rugadh Eduard Mörike, file Gearmánach
• Rugadh Chō Kōran, file agus péintéir.
• Cailleadh Immanuel Kant, fealsamh Gearmánach
• Cailleadh an file Tomás Ó Míocháin
• Agus sa bhliain 1804 chum Issa an haiku seo:

sula n-imíonn an ghé
stánann sí
idir an dá shúil orm

 .立雁のぢろぢろみるや人の顔

tachi kari no jiro-jiro miru ya hito no kao

Briathra an Bhúda

Manopubbaṅgamā dhammā;
manoseṭṭhā manomayā.
Manasā ce pasannena
bhāsati vā karoti vā,
tato naṃ sukhamanveti
chāyāva anapāyinī.

Éist leis an mbun-Pháilis: http://host.pariyatti.org/dwob/dhammapada_1_2.mp3

Roimh an uile ní tagann an aigne,
sí an aigne an taoiseach, sí an cruthaitheoir í.
Labhair nó déan gníomh
le haigne atá íon
is leanfaidh an suairceas
mar a leanann do scáth thú go deo.

Haiku le Issa: agus roinnt nótaí

Léiríonn an haiku seo thíos meon ar leith, meon an mháistir haiku. Dá reofaí an ola sa lampa orainn, bheimis curtha amach mar gheall air. Conas a bhraitheann Issa?

 

うつくしく油の氷る燈かな

utsukshiku
abura no kôru
tomoshi kana

nach álainn!
an ola féin reoite
sa lampa

Codarsnacht a chruthaíonn soicind beag drámata go minic sa haiku; sa sampla thíos is é an gort ag lonrú faoi dhrúcht é agus ansin, préachán dubh ina lár!

白露にざぶとふみ込む烏哉

shiratsuyu ni
zabu to fumikomu
karasu kana
   

gort drúchta
gan choinne tumann
préachán ann

Tagann thuas agus thíos, neamh agus an domhan seo, le chéile sa haiku:
 

うつくしや障子の穴の天の川

utsukushi ya
shôji no ana no
ama no kawa
   

nach álainn!
bealach na bó finne
trí pholl sa chuirtín
 

Is iontach go deo cé chomh ceanúil ar 'sakura', bláthanna silíní, is atá na Seapánaigh, Issa san áireamh:

 

一夜さに櫻はさゝらほさら哉

hito yo sa ni
sakura wa sasara
hosara kana
   

na bláthanna silíní
thar oíche a d’imigh
imithe ar fad!

Iad a bheith chomh gearrshaolach sin a dhéanann álainn iad, ar ndóigh. Cuid de dhisciplín an haiku (faoi anáil an Bhúdachais) is ea é gan mór is fiú a dhéanamh d'aon ní ná díot féin:

féileacán ag eitilt
níl ionamsa leis
ach cáithnín deannaigh

蝶とんで我身も塵のたぐひ哉

chō tonde
wa ga mi mo chiri no
tagui kana

Ní thugtar breith sa haiku, déantar cur síos ar nithe mar atá, gan pápaireacht ná seanmóireacht a dhéanamh:

陽炎や新吉原の晝の體

kagerō ya
shin yoshiwara no
hiru no tei
 

ceo brothaill
i lár an lae . . .
ceantar na soilse dearga

Bímidne san Iarthar cráite ciaptha go minic ag an gceist, ‘Cad is brí leis?’ agus tá ár gcóras oideachais truaillithe ar fad ag an dearcadh sin. Cad is brí le rós? Cad is brí le solas na gealaí? Cad is brí le hoinniún?
 

葱買て枯木の中を歸りけり

negi kaute
karegi no naka o
kaerikeri

tá na hoinniúin ceannaithe aici...
abhaile léi
trí na crainn loma

Cad is brí le coinneal? Tá brí le gach aon ní i saol an haiku agus áit ann, leis, don rud nach bhfuil aon bhrí leis.
 

手燭して色失へる黄菊哉

teshokushite
iro ushinaeru
kigiku kana

a ndath á chailliúint acu
faoi sholas coinnle
criosantamaim bhuí
 

Tá gach aon ní gaolta lena chéile, ar shlí, agus ó am go a chéile tugann haiku mar a bheadh léargas pictiúrtha dúinn air sin:
 

 

鹿寒し角も身に添ふ枯木哉

shika samushi
tsuno mo mi ni sou
kareki kana

fuacht ar na fianna
is tá a mbeanna ag teacht
leis na crainn loma

Agus ar ndóigh is cuid den nádúr mórthimpeall orainn sinne leis, cuid de ríocht na n-ainmhithe. Radharc nach bhfeictear go minic na laethanta seo:
 

しら露やさつ男の胸毛ぬるゝほど

shira tsuyu ya
satsuo no munage
nururu hodo

ucht an tsealgaire
drúcht fuar ag sileadh
dá chlúmh

 

Dá n-athródh sé m’ainm

Dá n-athródh sé m’ainm

Dúrt le hÍosa go mbeadh sé go breá
Dá n-athródh Sé m’ainm

Dúirt Íosa go gcaithfinn maireachtaint go humhal
Dá n-athródh Sé m’ainm

Dúirt Íosa go mbeadh an domhan go léir im’ choinne
Dá n-athródh sé m’ainm

Dúrtsa le hÍosa go mbeadh sé go breá
Dá n-athródh sé m’ainm.

Changed Mah Name

I tol’ Jesus it would be all right
If He changed my name

Jesus tol’ me I would have to live humble
If He changed mah name

Jesus tol’ me that the world would be ‘gainst me
If He changed mah name

But I tol’ Jesus it would be all right
If He changed mah name