2013-01-31

Achainí: Thiruchchelvam Thirukumaran (Thiriu)

Faighte ar r-phost ó Antain Mac Lochlainn:

A chairde
Tá súil agam nach miste libh mé gar a iarraidh oraibh. Tá mé ag scríobh chugaibh mar gheall ar chás Thiruchchelvam Thirukumaran (Thiriu), file agus iriseoir as Srí Lanca atá ag fanacht le trí bliana i dtithe lóistín do theifigh in Éirinn, fad is atá a iarratas ar chosaint choimhdeach (subsidiary protection) á phróiseáil ag an Roinn Dlí agus Cirt agus Comhionannais. Tá míniú cuimsitheach ar chás Thiriu sa litir leis seo, agus tá aistriúchán Gaeilge ar dhán leis faoi bhun na teachtaireachta seo. Is leor a rá gur fear é Thiriu a d’fhulaing cuid mhór, idir champaí géibhinn, chéasadh agus deoraíocht.



Tá cairde Thiriu ag éirí buartha faoin mhoill mhór atá ar Rialtas na hÉireann an cás a réiteach nó fiú amháin comhfhreagras a fhreagairt. Tá siad anois ag iarraidh ar fhilí, scríbhneoirí agus ar iriseoirí na tíre seo cuidiú leis agus a n-ainm a chur le hachainí a sheolfar chuig an Aire Alan Shatter, TD. Is é atá mé ag iarraidh oraibh a dhéanamh:



  • An litir a léamh agus, má tá tú toilteanach d'ainm a chur leis an achainí, nóta a chur chugam ag an seoladh seo le cead a thabhairt dúinn sin a dhéanamh. Chuideodh líne eolais chomh maith, m.sh. 'Eoin de Brún, iriseoir. eoin@irishexaminer.ie.
  • An scéal a scaipeadh i measc scríbhneoirí, iriseoirí agus ealaíontóirí eile - tá an litir curtha ar fáil i mBéarla agus i nGaeilge. (Lean na nascanna)


Seo thíos sampla de shaothar Thiriu. Foilsíodh é ar Comhar, Eanáir 2013.


Is ann duit in áit éigin
Is ann duit in áit éigin, tá a fhios agam sin;
braithim uaim thú agus maireann fós
rian an allais ar na léinteacha
a bhíodh ort is tú ag obair
is atá anois ar crochadh ar chrúca éadaigh.

An scread úd a lig mé asam
tá sí fós ar an aer
in achan áras cónaithe riamh.

Bhí do mhac do d’iarraidh ar maidin.
Cad é mar a thig liom a mhíniú dó
mar a tugadh as thú?

D’imigh blianta thart.
Am agus an neach daonna
ag treabhadh ar aghaidh
ionas nár tharla a dhath.

Ba mhinic é ag súgradh i d’ucht
agus bhí sé ar an ealaín sin liomsa
ag léimnigh is ag marcaíocht
tráthnóna beag aréir.

Idir an t-am atá caite i d’éagmais,
agus na smaointe dofhulaing,
shíl mé a rá leis gur imigh a athair
faoi choimirce Dé.
Ach ní bhfuair mé ionam riamh
sin a rá amach óm’ chroí.

Agus a oiread sin oícheanta imithe thart
ag iarraidh barróg a bhreith ar neamhní
ag iarraidh greim a fháil ar lámh
is gan an lámh a bheith ann.

Ghlac mé comhairle na mban feasa;
shiúil mé na campaí airm go léir
in achan aird den chompás
ar achan taobh dár mbaile.
Ag rith i ndiaidh na ngluaisteán
seal ag sodar, seal i mo sheasamh,
gur phill mé ar ár dteach féin
is mé sáraithe.

Níl ach doras amháin nár thriail mé
le linn dom bheith do do thóraíocht:
b’in doras na síoraíochta.
Creid mé.


Is eol dom
nach bhfeicfidh mé thú
i gceo bóthair an tsaoil seo.
Ach tá a fhios agam i mo chroí istigh,
Gurb ann duit in áit éigin

2013-01-28

Tráth Cois Cósta

Sceirí cois Cósta le Caspar David Freidrich

Once By the Coast
the sasquatch dreamed
he had found another:
one with whom
his race would continue

he awoke

rocks they were
in the sea
bare reefs

Tráth Cois Cósta
taibhríodh don sasquatch
go raibh neach aimsithe aige:
an té lena mbuanódh sé
a chine

dhúisigh sé

ní raibh iontu ach carraigeacha
san fharraige
sceirí loma

2013-01-27

Nuair a d'Fhéach Sé an Fhuinneog Isteach

When He Looked in the Window
the sasquatch saw a creature
seated on a chair
feet up
reading a newspaper
smoke coming out of his mouth

a glass of blood beside him
Nuair a d'Fhéach Sé an Fhuinneog Isteach
chonaic an sasquatch neach
ina shuí i gcathaoir
a chosa in airde aige
nuachtán á léamh aige
gal ag teacht amach as a bhéal

gloine fola taobh leis

2013-01-25

Fógra: Seoladh an Fuíoll Feá, Rogha Dánta Liam Ó Muirthile


LIAM Ó MUIRTHILE                                

An Fuíoll Feá: Rogha Dánta /

Wood Cuttings: New and Selected Poems


FOILSITHEOIR/PUBLISHER:     Cois Life
LE FOILSIÚ/FOR PUBLICATION:     2013
CRUA/HARDBACK LE CD:     9781907494345 €30
CRUA/PAPERBACK LE CD:     9781907494352 €20
LGH/PP:             600pp


Ba mhór ag Cois Life tú a bheith i láthair ag ócáid filíochta agus ceoil le foilsiú An Fuíoll Feá: Rogha Dánta / Woodcuttings: New & Selected Poems le Liam Ó Muirthile a cheiliúradh.

Is é seo an chéad chnuasach téagartha de rogha dánta an mhórfhile seo. Is é Gabriel Rosenstock a d'aistrigh formhór na ndánta go Béarla.







Filíocht: Liam Ó Muirthile, Gabriel Rosenstock (aistriúcháin)
Ceol: Peter Browne, Caoimhín Ó Raghallaigh, Iarla Ó Lionáird
Fear a' Tí: Cathal Póirtéir

Fíon agus sólaistí ar fáil ó 7.00 p.m. agus filíocht agus ceol le tosú ag 7.30 p.m.
Dé hAoine 8ú Feabhra
San Eaglais Úinitéireach, Faiche Stiabhna, BÁC 2.
Saorchead isteach agus fáilte roimh chách.
rsvp: julianne ag milefailte ponc ie

------------------------------------------------------------------------------------

Liam Ó Muirthile, Gabriel Rosenstock, Peter Browne, Caoimhín Ó Raghallaigh & Iarla Ó Lionáird

All are welcome to an evening of music and poetry to celebrate the release of Fuíoll Feá: Rogha Dánta / Woodcuttings: New & Selected Poems by Liam Ó Muirthile.

This is the first substantial bilingual selection of the work of this major poet and Gabriel Rosenstock is the chief translator.

Poetry: Liam Ó Muirthile, Gabriel Rosenstock (translations)
Music: Peter Browne, Caoimhín Ó Raghallaigh, Iarla Ó Lionáird
Master of Ceremonies: Cathal Póirtéir

Wine and refreshments will be served from 7.00 p.m. with music and poetry starting at 7.30 p.m.
Friday 8th February 
In the Unitarian Church, Stephen’s Green, Dublin.
Free admission and all are welcome.
rsvp: julianne ag milefailte ponc ie

2013-01-20

Suzanne

Suzanne cois na habhann
Greim láimhe ar a chéile
Is is clos na báid ag gluaiseacht
Beidh tú léi ar feadh na hoíche.
Agus tá sí leathchraiceáilte
Sin an fáth a bhfuil tú léithi:
Seo chugainn tae anois ’s oráistí
Ó chuanta na Síne
Is tú ar tí anois a rá léi
Nach bhfuil grá agat le tabhairt di
Ar a tonnfhad breá atá tú
Ag an abhainn atá an freagra:
Bhí tú riamh mar leannán aici:
Is ba mhaith leat taisteal léithi
Is ba mhaith leat taisteal dall
Mar tá muinín aici asat –
Is bhí d’aigne sáite riamh ina cabhail.

Is bhí Íosa ina loingseoir
Nuair a shiúil Sé ar an uisce
Is bhí feitheamh fada fuar ann
Óna thúr adhmaid uaigneach,
Is nuair tuigeadh Dó gan bhréag
Nach mbeadh radharc Air ach san éag:
‘Bíodh gach éinne ina loingseoir
Go saorfaidh an mhuir mhór iad.’
Ach bhí Sé briste brúite
Sula n-osclódh na spéartha,
É tréigthe, nach mór daonna,
Bádh faoi do ghaois-se É mar chloch.
Is ba mhaith leat taisteal Leisean
Is ba mhaith leat taisteal dall
Ba mhaith leat É a thrustáil –
Bhí A aigne sáite ionat riamh anall.

Tá do lámh ag Suzanne
Agus seo libh chun na habhann
Lena ceirteacha is cleití
Ó Naomh Uinseann bocht de Pól
Tá an ghrian ag doirteadh meala
Ar ár maighdean ’tá sa chuan.
Agus deir sí ‘Féach arú
I measc an bhruscair is na mbláth.
Tá na Fianna san fheamainn
Is tá leanaí ann ar maidin.
Táid ag síneadh chun an ghrá
Agus is amhlaidh a bheidh choíche.’
Ag Suzanne ’tá an scáthán:
Is ba mhaith leat taisteal léithi
Is ba mhaith leat taisteal dall
Mar tá muinín aici asat –
Is bhí d’aigne sáite riamh ina cabhail.

Leonard Cohen a chum sa bhliain 1966. Scéal a chumtha anseo: Bunleagan anseo:
Gabriel Rosenstock a d’aistrigh sa bhliain 2011

2013-01-19

Janak Sapkota: Haiku

Haiku leis an Neipealach Janak Sapkota.
Gabriel a chuir Gaeilge air
agus IMRAM a chroch.

2013-01-18

Glór na dTonn

Haiku le Santoka.
Gaeilge le Gabriel.
Léaráid haiga le Ion Codrescu (An Rómáin)

2013-01-17

Fuaim na Gaoithe

Haiku le Basho.
Gaeilge le Gabriel.
Léaráid haiga le Ion Codrescu (An Rómáin)

2013-01-16

FILÍOCHT CHOINCRÉITEACH

(péidifileach)

brón
brón
brón
brón
orm
brón
brón
orm
bró
orm

(caora dhubh)










ó!

Éanlaith an Aeir a Bhraithim Uaim

Bhí an Briathar ann i dtús báire... (Eoin, 1-1)



Tagann cigirí ón Domhan ó am go a chéile díreach le deimhniú go bhfuiltear ag caitheamh linn i gceart. Táthar ag caitheamh ceart go leor linn. Tá dóthain le hithe againn, dóthain le hól agus oibríonn an córas rialaithe atmaisféir go maith.

Deoraithe a thugtar orainn ach tá a fhios ag an saol nár thoiligh éinne againn teacht anseo. Scríbhneoirí is ea sinn. Ní labhraímid lena chéile ach nuair is gá. Ní rómhaith a réitímid lena chéile chun na fírinne a rá. Conas a réiteodh? Nil éinne anseo ar aon tuairim faoi rud ar bith – daoine ar an eite chlé, daoine ar an eite dheis, daoine sa lár, creidmhigh, ainchreidmhigh, na sean-scoilteanna go léir a bhí ann le linn na Seanré táid ann i gcónaí. Is measa ná riamh iad ar shlí.

Sin an fáth a bhfuilimid anseo, gan amhras. Mar go bhfuil tuairimí againn. Níl tuairim ar bith ag lucht an Domhain níos mó. Nó má tá, níl siad sásta iad a nochtadh. Seans nach bhfuil siad in ann. Tuigim dóibh. Ré Nua atá ann.

Ní ligtear dúinn scríobh, ar ndóigh. Chonac leathlíne filíochta ar bhalla cúpla lá ó shin. Caithfidh gur lena chuid ingne a scríobadh í, go pianmhar. Ar mire a bhí an té a scríobh. Rian fola fágtha aige ina dhiaidh. Níl a fhios agam an féidir filíocht a thabhairt ar an méid a bhí ann. Ní raibh ann ach trí fhocal. ‘Fíor na spéire …’ Macalla na filíochta, b’fhéidir. Blogh. Caithfidh gur rugadh ar an bhfile bocht, más file a bhí ann, sula raibh sé in ann an líne a chríochnú. Nuair d’fhéachas ar an mballa inné bhí na focail glanta de agus an rian fola chomh maith.

Ní hamháin gur cuireadh deireadh le prós is le filíocht, le haistí agus le drámaí, bhí rialacha nua ann maidir leis an bhfocal scríofa. Gan ach méid áirithe focal ceadaithe. Ansin níos lú agus níos lú. Comharthaí, uimhreacha agus siombailí san áit a mbíodh focail fadó. An focal faoi bhrú. An focal faoi ionsaí. An focal –

Bhí bás na litríochta á thuar ag daoine áirithe ceart go leor agus cúngú ar úsáid focal. Bás an fhocail féin á thuar ag daoine eile. Ach níor thugamar aon aird air na daoine sin. Guthanna sa díseart.

Glacaim leis gur ar phláinéad eile atáimid. Ach ní bheadh a fhios agat. D’fhéadfadh go rabhadar ag ligean orthu. D’fhéadfadh gur cleas sofaisticiúil éigin ab ea an rud ar fad. Nuair a dhúisíomar agus nuair a thuirlingíomar den spáslong, bhí an chuma ar an scéal ceart go leor go rabhamar trí seachtaine inár gcodladh agus gur i gcoilíneacht amuigh sa spás a bhíomar. Ach cá bhfios? D’fhéadfadh gur Sibéir nua atá san áit seo agus nár fhágamar an Domhan in aon chor. Is cuma. Táimid ar deoraíocht. I ngéibheann.

Thart ar 30 acra cearnach atá sa champas, deinim amach. Campas? Níl a fhios agam cén fáth ar tháinig an focal campas isteach i m’aigne. Toisc gur scríbhneoir cónaitheach in ollscoil a bhí ionam, tráth den saol. Campa is ea é. Sluachampa géibheann.

Conas nach bhfacamar ag teacht é? Cén fáth ar ghéill gach éinne don réimeas nua? Bhíomar ar fad ró-ghafa lenár gcúraimí féin, lenár dtuairimí féin, chun aird a thabhairt ar an stair, chun foghlaim ón stair; ró-bhogásach ar fad a bhíomar. Bhí ráflaí ann ceart go leor. Fastaoim, a dúramar. Seo an bhliain 2030 tar éis an tsaoil. Ní sa Mheánaois atáimid. Bheadh an Mheánaois níos fearr ná seo.

Chonaiceamar siopaí leabhar á ndúnadh. Tiocfaimid as, tiocfaimid as. Irisí agus nuachtáin ag fáil bháis. Tiocfaimid as, tiocfaimid as. Splancfhicsean ag éirí níos gonta bliain i ndiaidh bliana. Tiocfaimid as. Sa deireadh ní raibh fágtha den splancfhicsean féin ach abairt. Abairt amháin. Tiocfaimid as. Ansin frása. Tiocfaimid. Ansin an focal aonair. Ansin …

Nuair a fhéachaim ar mo chomhscríbhneoirí anseo – fir ar fad, níl a fhios agam cár cuireadh na mná – is dream truamhéalach amach is amach a chím. Ní beo dóibh gan léamh agus scríobh. Níl a fhios acu conas an lá a chur isteach. Cuid acu ag drannadh ar a chéile, ag siúl thart agus iad ag drannadh ar a chéile nó ag monabhar dóibh féin. Cuid acu ag stánadh go balbh i dtreo an Domhain, nó an áit ina samhlaíonn siad an Domhan a bheith.

Conas nach bhfacamar ag teacht é? Bímid ag féachaint ar a chéile anseo agus ag cur an mhilleáin ar a chéile mar tar éis an tsaoil nach sinne faoi deara é? Cén fáth nár labhramar amach in am? Cén fáth nár aithníomar na comharthaí sóirt? Cén fáth nár thuigeamar go mbeadh deireadh le saoirse cainte, go raibh na boic ag ullmhú don lá a mbeadh na meáin go léir faoina smacht acu agus nach mbeadh ach an t-aon tuairim amháin ann feasta. Más féidir tuairim a thabhairt uirthi. Thug sé aontacht don domhan mar sin féin. Nár thug? Agus síocháin. Sa deireadh. Níl éinne ag troid níos mó. Admhaím. Ach cén praghas a chaitheamar a íoc? Cén praghas atá á íoc agamsa?

Cá bhfuilimid in aon chor? Éanlaith an aeir is mó a bhraithim uaim. An lon dubh. An colúr. An préachán. Éanlaith na spéire. An seabhac. An fiolar. Éanlaith uisce. An eala sa chuan.

2013-01-15

Nada te turbe

Teresa d'Avila le Reubens, ó Wikimedia

Nada te turbe,
Nada te espante,
Todo se pasa,
Dios no se muda,
La paciencia
Todo lo alcanza
Quien a Dios tiene
Nada le falta
Tada mar imní duit,
Tada mar sceimhle,
Imeoidh gach aon ní
Ní athraíonn Dia
Tagann gach aon ní
Le fadaraí:
An té a bhfuil Dia aige
Níl aon ní de dhíth air

2013-01-14

An open letter from the World-wide Poets

An open letter from the World-wide Poets addressed to United Nations Secretary-General Ban Ki-moon, President of the European Commission José Manuel Barroso, and President of the United States, Barack Obama.

Dear Sirs,

After more than a century of systematic crimes such as genocide, slavery, sexual abuse, war crimes, and discrimination, being a Hazara still appears to be a crime in Afghanistan and Pakistan. Just on Thursday 11, January 2013, over one-hundred Hazara were killed in a terrorist attack in the city of Quetta, Pakistan. In recent years, more than a thousand Hazaras have been killed in similar organized attacks in that same country.

Today, in their homeland, Afghanistan, they are still not safe. Every year, they face attacks by Afghan Kuchis who are backed by the Taliban and the Afghan government. Their roads are blocked by Taliban gunmen with cars stopped and passengers killed. In the center of Afghanistan, where a huge population of Hazaras are marginalized, they do not have access to basic legal rights. They still face systematic discrimination and Taliban attacks. The result is that millions of Hazaras have fled to numerous countries as refugees or asylum seekers, frequently in terrible living conditions.

Hazara indigenous people made up nearly 67 percent of the population of Afghanistan prior to the 19th century. However, they suffered genocide and enslavement twice in 19th century. They were violently forced from most parts of their land, which is located in the south of modern Afghanistan. More than 60 percent of them were killed and thousands of them were sold as salves.

The entire history of the 20th century in Afghanistan has been marked by killing and discrimination against Hazaras. In August 1998, the Taliban killed more than ten thousand Hazaras in the northern city of Mazar-i-Sharif . Similar massacres quickly spread to other parts of Afghanistan. Destroying Hazara history and making and promoting a false history about them have been further strategies, in addition to violent crime.

For example, in March 2011, the Taliban notoriously destroyed the ancient Buddha sculptures of Bamiyan which are primary symbols of Hazara history and culture, and one of the most popular masterpieces of the oral and intangible heritage of humanity. Such is the history of two centuries of crimes against the Hazara, and from which they suffer today.

Therefore, we poets from around the world declare our solidarity with the Hazara people and ask you world leaders to take following steps to properly insure the security and safety of the Hazara people and culture:

1: Declare a state of emergency regarding Hazara circumstances authorized by the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide.

2: Put pressure on both the Afghan and Pakistani governments to immediately cease acts of discrimination against the Hazaras and to stop supporting terrorist groups who commit violent acts against them.

3: Ask the Refugee Convention's state parties to protect Hazara asylum seekers and grant them asylum.

4: Establish an international truth Commission to investigate the crimes against the Hazaras.

5: Open a comprehensive case in international courts such as the ICC.

6: Over 150 thousand international troops are in Afghanistan. They must ensure sure the safety of the Hazaras before they leave Afghanistan.

7: Ask international media to investigate and report on activities against the Hazara, particularly in Afghanistan and Pakistan.



Thank you

Poets Around the World
Gabriel Rosenstock Poet (Éire/Ireland)

A Thiarna

Serenity ab ainm don áit. Is cinnte go raibh séimhe agus sáimhe ag baint leis ach féach – nach ionainn féin istigh is ceart na cáilíochtaí sin a lorg? Mura bhfuil siad ionat ní bhfaighidh tú in aon áit eile iad.

Tuairim is ocht gcéad bliain d’aois a bhí an dá chrann a sheas os comhair an teampaill agus trasna ón teampall ársa sin is ea a bhí Serenity. Áit chun do scíth a ligean i ndeireadh an lae. Ní hé go raibh scíth tuillte agamsa. Ar aon nós …

Ní bheadh a fhios agat ón dtaobh amuigh cén saghas áite ab ea é. Cuireadh na múrtha fáilte romham ach go háirithe. Céad míle fáilte? Tá na Seapánaigh níos fáiltiúla ná sin fiú amháin.

Níl a fhios agam i gceart cad a thabharfainn ar an gcailín faoina cimeonó buí a bhí ag freastal orainn ach bhí sí cóngarach go maith do bheith ina geisha. Thairg sí ochtapas dom. Blasta go maith leis, caithfidh mé a rá. Ach ní raibh ann ach ruainne beag. Bheadh jab agat é a aithint gan trácht ar é a ardú leis na cipíní itheacháin (mura mbeadh taithí agat orthu). Is maith an rud nach raibh ocras rómhór orm.

Cúpla braoinín sake. Mé ar mo shuaimhneas. Cailín an chimeonó bhuí ag tabhairt aire dhom faoi mar ba laoch ceart a bhí ionam, samurai calma is é fillte ó pháirc an áir, nó oibrí de chuid Mitsubishi, abair. Nach é an rud céanna é.

Bhaineas na bróga díom agus threoraigh sí suas staighre mé. Bhuaileas fúm. Breá socair ionam féin. Fear gnó ina shuí trasna uaim. Mhalartaíomar cártaí gnó. Ní ligfí ar ais in Kyoto go deo arís mé mura ndéanfainn i gceart é – an cárta a shíneadh amach romhat agus greim agat air le do dhá lámh. Umhlú beag ansin. Uair amháin ar a laghad.

Níor thug mo chártasa aon leid do mo dhuine cén saghas ab ea mé nó cén ‘gnó’ a thug anseo mé agus níorbh fhiú dhom mo bhéal a oscailt, ní raibh Gaeilge ná Béarla aige. Dhúnas mo shúile ach go háirithe agus chuimhníos siar ar imeachtaí an lae. Bhíos tar éis a bheith amuigh in Rakushisha, Bothán na nDátphlumaí Tite.

An scéal a bhaineann leis an áit ná gur le fear darbh ainm Kyorai an bothán, tráth den saol, agus na crainn torthaí a bhí timpeall air, daichead crann dátphlumaí ar fad. Máistir haiku ab ea Kyorai. Tháinig ceannaí chun féachaint ar na torthaí agus dheineadar margadh eatarthu. Bheadh an ceannaí ar ais an lá dár gcionn chun na dátphlumaí a thabhairt abhaile leis.

Ach an oíche sin, cad a tharla? An stoirm ba mheasa dar bhuail an áit le fada an lá. Chaith Kyorai an oíche go léir agus é ag éisteacht leis na dátphlumaí breátha á mbascadh féin ar an talamh agus nuair a chonaic sé an slad a bhí déanta an mhaidin dár gcionn, osclaíodh na súile dó; thuig sé – mar a thuigeann gach máistir haiku – thuig sé neamhbhuaine an tsaoil. Máistir na nDátphlumaí a thabharfadh sé air féin feasta. Bhíos chomh tógtha sin leis an scéal – agus leis an áit – gur chumas haiku ar an toirt:

Rakushisha
na dátphlumaí ag titim –
ag titim ar mo chroí.


Dá gcífeá a uaigh! Tá sí chomh neamhthaibhseach sin gur theastaigh ó scata de mhaithe is de mhóruaisle Kyoto a bheith curtha in aice leis, sínte taobh le Máistir na nDátphlumaí Tite!

D’osclaíos mo shúile. A thuilleadh ochtapais agus braoinín eile sake romham. Go diail. Is gearr go raibh sé in am don karaoke. Shín cailín an chimeonó bhuí an gléas cáiriócé chugam agus lorgaíos amhrán éigin a bheadh ar eolas agam. Ní raibh aon rian den Phoc ar Buile ann. Chun na fírinne a rá, ní rabhas in ann oiread is amhrán Éireannach amháin a aimsiú ar an meaisín mallaithe sin, The Rose of Tralee fiú amháin. Cad a léiríonn sé sin? N’fheadar. Shocraíos sa deireadh ar My Sweet Lord, le George Harrison.

Bhí go maith is ní raibh go holc. ‘I really wanna see you!’ Chuireas mo chroí isteach ann. Is ansin a thosaigh an fear gnó ag féachaint orm le spéis. Hath? arsa mise liom féin. Cad tá ag – ? An é – Ó! Ceapann sé – Ó! Is gá dom a mhíniú dó gur ag tagairt do Krishna atá George Harrison san amhrán agus nach amhrán aerach é seo. I bhfad uaidh. Ina dhiaidh sin is uile . . . ‘I really wanna …’ Cá bhfios?

An duine aerach é mo dhuine nó cén fáth a bhfuil sé ag stánadh orm? Ar ndóigh, nach cuma: aerach, díreach, díreach, aerach. Is cuma sa riach. Tugann sé bualadh bos dom. Umhlaím dó. Síneann cailín an chimeonó bhuí an meaisín arís chugam. Encore! Hé, cén fáth ar bhaineadar an ‘Hare Krishna’ amach as My Sweet Lord? Tá cinsireacht déanta acu air!

Amhrán eile. Caithfidh mé a bheith níos cúramaí an babhta seo. Amhrán mascalach éigin. Fearúil! Bí id shamurai, a bhuachaill, ná lig síos anois mé.

Cad sa diabhal atá orm? Roghnaím Twinkle Twinkle Little Star! Gan chuimhneamh. Ródhéanach anois chun aon rud a dhéanamh ina thaobh. Tá an réamhcheol tosaithe. A Thiarna . . .

2013-01-13

Áit Éigin

Somewhere
out there
in the mountain meadow
warmed by the sun
father lies

stone dead
by now
Áit Éigin
amuigh ansin
sa mhóinéar sléibhe
á théamh ag an ngrian
a luíonn a athair

chomh marbh le hart
faoin dtráth seo

Gealach Dheirceach

Íomhá le David Alan Moug
Gealach Dheirceach

Cé atá á hithe?
Cé atá á hithe?
Cé atá ag ithe na gealaí?
Crescent Moon

Who is eating it?
Who is eating it?
Who is eating the moon?

2013-01-12

Faolchúnna

Íomhá le Neill McIntosh via Wikimedia

Wolves
they hunted him for more than an hour
but he knew places
they could never dream of

    saw their dreams before they were formed
Faolchúnna
bhíodar breis is uair an chloig á sheilg
ach b'fheasach dósan áiteanna
nár taibhríodh riamh dóibh

    fios a dtaibhreamh aige
As: The Last Sasquatch

Rock Shadows, The Valley of Fire, Nevada, USA

Íomhá Ron Rosenstock

ina gcodladh istoíche
tagann beocht iontu is ló -
  scáthanna
sleeping the night away
coming alive with light -
  shadows

Machnamh ar chúrsaí féiniúlachta

Leabhar faoi chlúdach bog. Níl sé sin chomh maith leis an bhfocal ‘paperback’, an bhfuil? Níl sé sách gonta. Braithim nach téarma ceart in aon chor é, nach focal úsáideach é ar nós ‘paperback’ ach é mar a bheadh cur síos ann. Ní bheidh sé go deo mar chuid den ghnáthchaint. Ach cad is gnáthchaint ann?

Ar aon nós, cheannaíos leabhar faoi chlúdach bog le déanaí. I bPáras a foilsíodh é den chéad uair, sa bhliain 1998, faoin teideal Les Identiés meurtrières. Amin Maalouf an t-údar. On Identity teideal an leagain Bhéarla de. Ní hé gach éinne a chuireann spéis i gcúrsaí céannachta nó i gcúrsaí féiniúlachta. Más de chúlra measctha thú, cuirfidh tú spéis i gcúrsaí féiniúlachta luath nó mall agus is de chúlra an-mheasctha é Maalouf sa mhéid gur de mhionlach Críostaí i ndomhan Arabach é.

Tráth den saol bhí Éire aonchineálach a bheag nó a mhór. Má ba Lochlannaigh, Normannaigh nó Sasanaigh iad do shinsir romhat ní rabhais ag seasamh amach rómhór dá dheasca sin – Éireannach nó Gael ab ea thú. Tá Éire ilchineálach le tamall anuas. Is dóigh liom go bhfuil glactha againn cuid mhaith leis an ilchineálachas seo, ar an taobh ó dheas den teorainn ar aon nós. (Tá cónaí ar iníon liom sa Trasalváin agus n’fheadar conas a mhínigh sí dá comharsana thall conas go raibh ar 115 Róma tearmann a lorg i séipéal i mBéal Feirste theas i mbliain seo ár dTiarna 2009).

Ceann de na deacrachtaí a bhaineann le téama den sórt seo a phlé is ea an téarmaíocht, ar ndóigh. Cuir i gcás an nath Béarla, ‘a sense of identity.’ Cén Ghaeilge a chuirfeá air sin? Bhuel, is cosúil go bhfuil dhá shlí chun é a rá, ‘mothú ionannais’ agus ‘mothú sainiúlachta’. Anois, tá mearbhall orm, caithfidh mé a rá. Chonaiceamar thuas go bhfuil dhá fhocal (ar a laghad) ann a sheasann do ‘identity’ an Bhéarla, is é sin ‘céannacht’ agus ‘féiniúlacht’. Ach nuair is gá ‘a sense of identity’ a rá, féach nach bhfuil ceachtar den dá fhocal sin in úsáid: tarraingíodh dhá fhocal eile isteach, ‘ionannas’ agus ‘sainiúlacht’. Munar féidir glacadh le haon téarma amháin ní dhéanfaimid aon dul chun cinn agus beidh mearbhall ionannais, sainiúlachta, céannachta agus féiniúlachta orainn go léir.

D’fhág Maalouf an Liobáin sa bhliain 1976 agus chuir faoi sa Fhrainc. Ba san Arabais a léigh sé Dickens agus Dumas agus Gulliver’s Travels agus é ina gharsún. Leath-Fhrancach agus leath-Liobánach é mar sin, ab ea? Fastaoim, a deir sé. Ní féidir an fheiniúlacht a roinnt ná a bhriseadh síos mar sin. Aon fheiniúlacht amháin atá aige, a deir sé, seachas féiniúlachtaí éagsúla. Pointe spéisiúil.

Is dóigh le Maalouf go mbíonn brú ar dhaoine a bhféiniúlacht bhunúsaíoch a chur in iúl na laethanta seo, bíodh sé sin bunaithe ar chúrsaí creidimh, ar chúrsaí náisiúnta, ar chúrsaí eitneacha agus aroile agus nuair a aimsítear a leithéid go ndéantar gaisce mar gheall air. Luann sé, abair, an duine a rugadh i mBéalgrád a raibh máthair Sheirbeach aige agus athair Crótach, nó an Hútú atá pósta ar an namhaid, an Tutsi, nó an Meiriceánach ar fear gorm é an t-athair agus Giúdach í an mháthair.

Níos cóngaraí don bhaile: an bhfuil féiniúlacht Eorpach ag teacht chun cinn anois? An mbraitheann na Bascaigh, na hAlbanaigh an tEorpachas seo nó an bhfuilid níos Bascaí, níos Albanaí ná riamh? Tá an-spéis ag Maalouf i gcúrsaí coiriúlachta agus i gcoireanna atá á ndéanamh in ainm na féiniúlachta. Bí ag faire ar an nuacht anocht agus bí ag smaoineamh ar an bhfocal ‘féiniúlacht’ go bhfeicfidh tú.

Tuigeann sé go bhfuil domhandú cultúir ag cur brú ar dhaoine agus d’fhéadfadh an brú sin dul i dtreonna difriúla – a bhféiniúlacht á fágáil ina ndiaidh ag daoine áirithe nó í á brú rómhór chun cinn ag daoine eile. Agus an cheist mhór, ar ndóigh, ná cad is brí le domhandú cultúir? Cultúr an Iarthair ag scaipeadh ar nós an diabhail, ar ndóigh. Cathain a tharla sé, n’fheadar? Cathain a thosnaigh an leathnú amach sin? Sa chúigiú haois déag? Chonaic mé clár teilifise le déanaí a léirigh anoiricse ar chailíní na hIndia agus iad ag déanamh aithrise ar mhainicíní an Iarthair.

Iartharú seo an domhain cruthóidh sé go leor fadhbanna fós. Beidh tíortha ann agus braithfidh siad gur cultúir theipthe is ea iad i gcomparáid leis an domhan ‘forbartha’. Beidh drochmheas ag na daoine sin ar a gcóras traidisiúnta leighis mar go ndeir dochtúirí an Iarthair leo nach bhfuil ann ach piseogacht; déanfaidh siad dearmad ar a gcuid scoláirí, a gcuid saighdiúirí, a gcuid naomh, a gcuid filí, a gcuid taistealaithe etc. mar nár chuala muintir an Iarthair aon trácht orthu, ergo níl aon mhaith iontu.

Deir Maalouf go bhfuil muintir na Fraince, nó cuid díobh, le ceangal mar gheall ar an Meiriceánú atá ar siúl ina measc. Cuireann siad a mallacht, a deir sé, ar Hollywood, ar CNN, ar Disney, ar Microsoft agus cíorann siad na nuachtáin ó chlúdach go clúdach agus samplaí á lorg acu de thruailliú teanga nó Angla-Mheiriceánú. (Mheabhróidís athbheochantóirí na Gaeilge dhuit, ar shlí, nó an dream a bhí naimhdeach in aghaidh an Bhéarlachais).

Féachaimse an-mhinic ar an stáisiún nuachta France 24. Faighim léargas eile uaidh agus is minic go mbíonn díospóireachtaí éirimiúla ar siúl ag na láithreoirí le comhfhreagraithe ar fud an domhain. Feictear dom go bhfuil meas ar an intleacht sa Fhrainc (an bhfuil rud éigin san uisce?) agus meas ar aclú na hintleachta nach bhfaightear chomh coitianta sin in Éirinn. B’fhéidir go bhfuil na Francaigh níos fearr ná sinne chun smaointe casta teibí a chur i bhfocail. Seans go bhfuil cuid den bhua sin pioctha suas ag Maalouf.

Mar shampla, deir sé go bhfuil dhá oidhreacht ag gach duine sa lá inniu. Tá an oidhreacht ‘ingearach’ ann. Tagann an oidhreacht ‘ingearach’ anuas chugainn ónár sinsir, ón gcreideamh agus ó nósanna agus traidisiúin an phobail; ach tá oidhreacht ‘chothrománach’ ann chomh maith agus is ónár gcomhaimsearaigh agus ón aois ina mairimid a fhaighmid an oidhreacht áirithe sin.

Tá rudaí spéisiúla le rá aige faoi chúrsaí teangacha. D’fhéadfá Eabhrais, Arabais, Iodáilis agus Sualainnis a labhairt, cinnte, ach ní fhéadfá a bheith id Ghiúdach, id Mhoslamach, id Chaitliceach agus id Phrotastúnach san am céanna! Tá Maalouf go láidir ar son chearta teanga. Caithfimid a bheith an-airdeallach, a deir sé, le cinntiú go bhfuil cearta teanga ag cách. Is dóigh leis go bhfuil an ceart sin níos tábhachtaí ná saoirse creidimh fú amháin.

Ní mór dúinn ár gcaidreamh le teangacha eile a neartú, a deir sé. Aontaím ar fad leis sin. Ní mór dúinn an t-ilteangachas a neartú in Éirinn chomh maith. Níos luaithe i mbliana nuair a bhí pleidhcí ag teacht go dtí an doras ag lorg mo vóta, mheabhraíos dóibh go raibh na céadta teangacha aitheanta ag na cúirteanna in Éirinn, gur tír ilteangach is ea sinn agus gur cuid d’Eoraip ilteangach is ea sinn agus cén fáth gur i mBéarla amháin a bhí na bileoga suaracha acu.

Ag caint ar an Eoraip, b’fhearr le Maalouf go mbeadh Frainciseoirí ar Gearmánaigh iad agus Gearmáiniseoirí ar Francaigh iad ag caint lena chéile ná go mbeadh an Béarla mar bhonn leis an gcaidreamh Gearmánach-Fhrancach. 

Tá an Béarla riachtanach, dar leis, ach ní leor é.

2013-01-09

Agallamh le Gabriel mar chuid den Ash Wednesday Poetry Series

Anseo:

Fógra: an chéad opera comhaimseartha Gaeilge


Portráid Díom Féin (Amach Anseo)

Portráid Díom Féin (Amach Anseo)

Beidh clog éigin á bhualadh agam is dócha
chun fanacht im dhúiseacht
    an tost a bhlaiseadh
    idir na clingeanna
Self-Portrait (In the Future)

I'll be tinkling some sort of a bell I suppose
in order to stay awake
    taste the silence
    between the ringings.

Cohen: Hallelujah

Do chuala mé faoin gcorda rúin
A sheinn Dáiví is é i dtiúin
Ach níl an oiread spéis' i gceol agatsa
Mar seo a théann
Le sians is séan
Is leath an ceol i bhfad i gcéin
An rí is é ag cumadh Hallelujah

Hallelujah, Hallelujah
Hallelujah, Hallelujah

Do chreideamh teann agus d’anam íon
Is í sa bhfolcadh ar an díon
Do chuir a háilleacht mearbhall ort is ionadh
Do cheangail sí de chathoir thú
Is briseadh thú, a Dháiví ariú
Is ó do bheoladh mealladh Hallelujah

Hallelujah, Hallelujah
Hallelujah, Hallelujah

Bhíos cheana anseo a stór, a rún
Aithním é seo, an t-urlár fúm
I m’aonar a bhíos gur tháinig mise chugatsa
D’aithníos do bhrat ar an marmar fuar
Ó níl an grá ina mháirseáil bua
Is briste atá is is fuar-Hallelujah

Hallelujah, Hallelujah
Hallelujah, Hallelujah

Do bhí an t-am ann ach b’in fadó
Nuair labhar tú liom gan aon agó
An rud bhí oscailte anois á dhúnadh?
Is cuimhnigh nuair a bhíos id chroíse
Do ghluais an colm naofa trínn
Gach siolla uainn ansin ’na Hallelujah
Hallelujah, Hallelujah
Hallelujah, Hallelujah


D’fhéadfadh go bhfuil Dia ann
Is d’fhéadfadh go bhfuil grá an-ghann
An fúinne atá, cé eile murach fúinne?
Ní chloistear éamh an ghrá istoíche
An grá ní léifear go deo ná choíche
Is briste atá is is fuar-Hallelujah.


Hallelujah, Hallelujah
Hallelujah, Hallelujah

Ar thugas-sa an t-ainm gan fáth
Cén t-ainm sin a mhíle grá
Má thugas féin, bhuel aba-ababúna!
Tá léaró solais i ngach aon dán
An rud ’tá folamh tá sé lán
Más briste nó a mhalairt - Hallelujah

Hallelujah, Hallelujah
Hallelujah, Hallelujah

Mo dhícheall dheineas dar liom féin
Mothú i gceart cé go rabhas i bpéin
An fhírinne ghlan, ní rabhas ag magadh fútsa
Is bíodh gur tubaisteach mo scéal
Is clos don Tiarna ó mo bhéal
Na siollaí seanda sin, Ó Hallelujah
Hallelujah, Hallelujah
Hallelujah, Hallelujah
Hallelujah, Hallelujah
Hallelujah, Hallelujah
Hallelujah, Hallelujah
Hallelujah, Hallelujah
Hallelujah, Hallelujah
Hallelujah, Hallelujah
Hallelujah

Hallelujah Leonard Cohen aistrithe d'IMRAM ag Gabriel Rosenstock

2013-01-08

An Fuíoll Feá

An chéad chnuasach téagartha de rogha dánta le Liam Ó Muirthile. Aistriúcháin go Béarla le Gabriel Rosenstock. CD ag gabháil leis de dhánta áirithe á léamh ag an bhfile.

Seolfar an leabhar go luath, i Mí Feabhra.

Tá sé ar fáil anois ó Cois Life:

Clúdach crua: http://coislife.ie/Leabhar.aspx?ID=130
Bogchlúdach: http://coislife.ie/Leabhar.aspx?ID=146
 
Réamhbhlaiseadh anseo:

Mar a bheadh cloch ar fán

Tráth den saol, a chroí, gléasta mar ríon
Is chaith tú pinginí chuig bacaigh, nach fíor dhom?
Bhíodh daoine á rá, ‘Hé, a ghrá, hé titfidh tú!’
Níor ghlac tú leo dáiríre
Bhí tú riamh ag gáire
Faoin dream dar leat a bhí gan náire
Cá bhfuil an chaint anois
Conas a tharla an bhris
Cad as a dtiocfaidh an bia le cur i do bhéal?

Mínigh an scéal
Mínigh an scéal
Is tú ar seachrán
I do bhard gan dán
Mar a bheadh cloch ar fán

Ar scoth na scoileanna a d’fhreastail tú is cinnte
Ach tá’s agat, a mhaoineach, bhí tú uaigneach
Is níl eolas dá laghad agatsa ar na sráideanna
Ach beidh ort fháil amach a chroí faoi mar is dual duit
Ní raibh tú sásta géilleadh riamh
D’Oisín Mac Cool, nach dtuigeann tú, a Niamh,
Nach ndreapfaidh tusa eisean mar shliabh,
Mar nach bhfuil seisean in ann a shúile a iamh
Ní shásódh scilling eisean – ná luaigh réal.

Mínigh an scéal
Mínigh an scéal
Is tú ar seachrán
I do bhard gan dán
Mar a bheadh cloch ar fán.

Níor bhreathnaigh tusa timpeall riamh chun féachaint ar an bhfeairín bocht grinn
A bhí sásta dul i mbun na gcleas duit
Níor thuig tú do leas ní raibh sin go deas
Is ligint do dhaoine eile bheith i mbun dreas duit
Ar muin an chapaill chróim duit is do thaidhleoir leat
In airde ar a ghuaillí bhí cineál cat
Id bhéal sea bhí do theanga ag at
An pleidhce amadáin fut fat
Bhearrfadh sé féasóg de luchóg trína néal.

Mínigh an scéal
Mínigh an scéal
Is tú ar seachrán
I do bhard gan dán
Mar a bheadh cloch ar fán.

Banphrionsa Thír na nÓg is do chairde ag díol na bpóg
Lucht óil is ceoil sea nach bhfuil siad thar barr
Is gach saghas féirín deas á malartú acu
Fág slán anois ag an bhfáinne óir, sea fág é ag an bpawn
Is cuimhin liom fós an straois
A chuirteá ort faoi Oisín bocht, is é a bhí lán de bhaois
Níl faic agat anois is tú ag dul in aois
Madra dofheicthe thú, bitseach thú is tú fós ar éill.

Mínigh an scéal
Mínigh an scéal
Is tú ar seachrán
I do bhard gan dán
Mar a bheadh cloch ar fán.
Like A Rolling Stone le Bob Dylan aistrithe d'IMRAM ag Gabriel Rosenstock

2013-01-07

lilí ina chéile

Íomhá Ron Rosenstock
maidin ghlas -
    lilí ina chéile
         go tláith
chilly morning -
    lilies gently
         in each other

2013-01-06

sráidbhaile tréigthe

Íomhá Ron Rosenstock
speak, stones!
    why don't you speak?
        - deserted village
labhraígí, a chlocha!
    cén fáth nach labhraíonn sibh?
         - sráidbhaile tréigthe

Blúirín: Saothar Ko Un Foilsithe i dtrí tír

Ón Korean Times:

Prominent poet Ko Un’s works have been published in three countries with the support of the Literature Translation Institute of Korea (LTI). The institute has supported the translations of 33 volumes by Ko in 14 languages so far.
The newest translations are “First Person Sorrowful” published by Bloodaxe Books in Britain, “Maninbo — Dziesiec Tysiecy Istnien” (Ten Thousand Lives)by Znak in Poland and “Scairt Feithide” (Crying of Bugs)by An Sagart in Ireland.

...

The Gaelic version of Ko’s poems was translated by Gabriel Rosenstock who also introduced Ko’s works in an article detailing the poet’s life and literary world in The Irish Times in July 2010. An Sagart was founded in 1958 and specializes in Gaelic poetry, prose, literary journals and historic works.
Born in 1933 in Gunsan, North Jeolla Province, Ko is one of the leading writers in Korea. Turning from being a Buddhist monk, he made his literary debut in 1958. He was known as an activist for freedom and democracy during the 1970s and 1980s. He has published some 150 volumes of poems, essays and fiction.



SCAIRT FEITHIDE
ROGHA DÁNTA
KO UN
Gabriel Rosenstock a chuir i nGaeilge
An Sagart

2013-01-05

DVA

Coiscéim a d'fhoilsigh DVA, Eoghan Mac Aogáin agus Gabriel Rosenstock mar chomheagarthóirí air. Eagrán leictreonach ar fáil anois (Nook Books, Kobo etc). Meitheal mhór aistritheoirí páirteach sa díolaim stairiúil seo de litríocht chomhaimseartha na Slóivéine, aistrithe go Gaeilge.
 
Dhá náisiún bheaga, Éire agus an tSlóivéin, agus iad i gcomhrá le chéile ó imeall thiar agus imeall thoir na hEorpa, d'fhéadfá a rá, náisiúin ar choinnigh a gcuid filí nóisean an náisiúin beo - agus an teanga féin, ar ndóigh, sa dá chás.
 
D'fhoilsigh na Slóivéanaigh díolaim de nualitríocht na Gaeilge chomh maith. Amanairis an teideal atá air. 
Lainseáladh i Leabharlann Náisiúnta na hÉireann é agus bhí seoladh eile thall sa tSlóivéin.


Is dóigh le Gabriel gur cheart go mbeadh an comhrá liteartha seo idir náisiúin ag tarlú an t-am ar fad.

http://www.barnesandnoble.com/w/dva-original-writing/1112270511

As an réamhrá:

Ciallaíonn “dva” an uimhir “a dó” nó “dhá” nó “péire”, cosúil le “zwei” na Gearmáinise ach amháin go bhfuil an uimhir dhé fós beo sa tSlóivéinis, uimhir an chumainn agus an chomhair, rud a thugann an chiall “an bheirt againn” nó “i dteannta a chéile” don fhocal, mar a fheictear é ar chlúdach an leabhair sa phictiúr leis an bpéintéir cáiliúil Slóivéanach, Sergej Kapus. Dhá náisiún bheaga iad an tSlóivéin agus Éire a bhfuil rud amháin comónta eatarthu, is é sin le rá go raibh ról mór ag an teanga agus ag an litríocht i gcaomhnú spiorad an náisiúin agus na féiniúlachta cultúrtha iontu araon. Ní hamháin gur pléisiúr is ea é “comhriachtain” den saghas seo a bheith ar siúl idir dhá chultúr éagsúla, d’fhéadfá a mhaíomh gur comhriachtanas is ea é d’fhonn éalú ón róthionchar atá ag na cultúir “láidre” orainn.
Ar ndóigh, ní hé seo an chéad iarracht ag pobal na Gaeilge dul i dteagmháil le Lár na hEorpa. Cuimhnímid ar an leagan de An Dea-Shaighdiúir Švejk le Jaroslav Hašek a chuir Breandán Ó hEithir ar an raidió fadó, agus ar an tsraith d’fhoilseacháin le Coiscéim: an t-aistriúchán Gaeilge a dhein Áine Ní Chonghaile ar aiste le Kundera Lár na hEorpa ar deineadh tagairt dó cheana sa réamhrá, an bailiúchán de ghearrscéalta Drago Jančar faoin teideal Dalta an tSeoighigh a d’aistrigh Breandán Ó Doibhlin ón bhFraincis, agus le bliain anuas, na dánta le Kristiina Ehin ón Eastóin agus le Nikola Madzirov ón Macadóin atá aistrithe ag Gabriel Rosenstock.

Tá Dva difriúil sa mhéid is gur scéal tíre atá againn an turas seo.
Nuair a bhí an díolaim á cur le chéile, d’fhéachamar chuige go mbeadh rogha leathan téacsanna againn, ní hamháin chun éagsúlacht na scríbhneoireachta laistigh den tír a chur ar taispeáint, agus chun an athbheochan liteartha a chlúdach óna tús i ndánta Prešeren, Kosovel, agus Kočbek.

Alley Lamp

Íomhá Mark Grenier

lampa caolsráide
chun locháinín (nó mún ó inné)
a shoilsiú
alley lamp
to illuminate a puddle
(or yesterday's urine)

2013-01-04

Buddha

Íomhá Mark Granier
Aerfort Bhaile Átha Cliath
dealbh den Bhúda -
talmhaithe
Dublin Airport
a statue of the Buddha -
grounded

Ceantar na nDugaí

Íomhá Mark Granier
Ceantar na nDugaí
is na crainn ag feitheamh
leis an ngealach
Dockland -
trees waiting
for the moon

Málaí

Íomhá Mark Granier
dufair málaí ban -
áit éigin saolaítear
ainmhí
a jungle of ladies' bags -
somewhere an animal
is born

2013-01-03

Wolfi Landstreicher agus a chairde

Saol amú saol gan scrúdú.  
Sócraitéas
Le tamall de bhlianta anuas tá duine a scríobhann faoin ainm Wolfi Landstreicher (‘straeire’ nó ‘bacach bóthair’ an bhrí atá lena shloinne) ag féachaint orainn agus dár ndianscrúdú ar an mbealach seo a leanas. Dúisíonn an clog aláraim thú, róluath mar is gnáth. Cithfholcadh. Leithreas. (Is é sin mura bhfuil tú chomh hiata sin ar fad ag galair éagsúla na sibhialtachta nach bhfreagraíonn tú do ghlaoch an nádúir a thuilleadh!) Tósta agus ubh, b’fhéidir. Caife … ach dóthain ama a bheith agat chuige. Tae glas ar do shuaimhneas? Ní dóigh liom é… Amach an doras leat. Brostaigh, in ainm Chroim. Tá Éire ag brath ort!

 I ngleic leis na sluaite daoine a bheidh tú gan mhoill. Sodar chun na hoifige. Tranglam. Cén Ghaeilge atá ar ‘bumper to bumper?’ Srón muice le tóin muice. Anois. Féach ort féin. ‘I measc na bplód gan ainm’, mar a deir an Direánach a rugadh 100 bliain ó shin, creid é nó ná creid. Thuig seisean galar na sibhialtachta ach ar thuig sé a leigheas?

Sroicheann tú an láthair oibre, an oifig, an mhonarcha, an siopa. Caidreamh éigeantach agat le daoine eile agus sibh i mbun na dtascanna céanna, a bheag nó a mhór, lá i ndiaidh lae, seachtain i ndiaidh seachtaine, mí i ndiaidh míosa, bliain i ndiaidh a chéile.. Aidhm na dtasacanna sin go léir ná an patrún thuas (ag tosú leis an gclog aláraim) a bhuanú go dtí aois do phinsin. Agus i bhfaiteadh na súl tá do shaol beagnach thart.

 Bhuel, cad eile a dhéanfá? Ní hé go raibh aon rogha agat, an raibh? Fiacail sa mheaisín thú, sine den slabhra. An cuimhin leat an íomhá iontach sin de Charlie Chaplin agus é istigh sa mheaisín? B’in Modern Times (1936). Chonaic seisean ag teacht é. ‘Scrios an meaisín,’ a deir Landstreicher! ‘Bhí an ceart ag Ned Ludd! Scrios an meaisín!’

Toisc nach gcreideann an-chuid daoine ina gcroí istigh sa jab atá acu, is ag tuilleamh airgid a bhíonn siad chun éalú ón jab céanna; caitheann siad a gcuid airgid go fonnmhar chun dearmad a dhéanamh ar an jab: alcól, bréagáin, drugaí, saoire, spórt, teilifís, bialanna, na healaíona, siamsaíocht etc.). Ardú pá? Go diail. Amach linn is ceannaímis stuif nua dúinn féin. Dá mhéad stuif atá againn is ea is fearr. Mura bhfuil stuif agat ní duine ceart in aon chor thú ach saghas púca, nó Don Cíochótae, nó ridire fáin, nó landstreicher, nó Pádraic Ó Conaire.

Tá méid áirithe i gcoitinne idir ainrialaithe, primitívigh agus máistrí spioradálta. Ceistíonn siad araon ár gcuid nósanna, imlíníonn siad ár ndaoirse dúinn. Más daoirse í. Thabharfadh an-chuid daoine saoirse ar a leithéid agus throidfidís go bás ar a son. Ach samhlaigh gur ag troid ar son a ndaoirse a bhíodar i ngan fhios dóibh féin. Nach mbeadh sé sin thar a bheith greannmhar? (Más greann dorcha féin é).

Níl a fhios agam cá raibh sé i bhfolach orm go dtí seo ach níor chuala mise trácht ar an bprimitíveachas ainrialaitheach (anarcho-primitivism) go dtí bliain seo ár dTiarna 2010. (Ná luaigh an focal ‘tiarna’ leosan!)  Duine de laochra na gluaiseachta sin is ea Wolfi Landstreicher. Is breá liom é mar ainm. Fear siúil.  Bacach bóthair. Nuair a smaoiníonn tú air, níl an bacach bóthair rófheiceálach na laethanta seo, an bhfuil? Ní cheadaítear fálróid ar na bealaí móra. Tá ceamaraí amuigh ansin agus is maith a aithníonn siad na ruagairí reatha!

     Tá aithne agam ar Bhleá Cliathach a bhí ar saoire i Meiriceá. Bhí cóisir ar siúl sa tigh áirithe seo. Amach le mo dhuine chun aer úr a fháil dó féin. Bhí buidéal beorach ina ghlac. An chéad rud eile, héileacaptar os a chionn in airde agus guth scanrúil mar a bheadh Dia ag béicíl trí na scamaill air: ‘Isteach sa tigh leat láithreach!’ Anois duit! ‘The land of the free?’ Eachtraí den sórt sin a dhearbhaíonn don ainrialaí go bhfuil rud éigin lofa – agus scanrúil – i gceartlár na sibhialtachta atá cruthaithe againn. (Cuimhnigh gur tugadh ainrialaithe  tráth ar dhaoine a bhféachtar inniu orthu mar thírghráthóirí, Ó Donnabháin Rosa agus a chomhghleacaithe cuir i gcás). 

Feictear do na primitívigh agus do na hainrialaithe  go bhfuil an domhan go léir críochdheighilte: fálta agus bacanna gach áit. Bacanna fisiceacha. Bacanna dlí. Bacanna morálta. Bacanna sóisialta. Bacanna míleata. Bacanna. Bacanna. Bacanna. Ná bac le mac an bhacaigh is ní bhacfaidh mac an bhacaigh leat, a deirtear, ach tá goimh cheart ar mhac an bhacaigh ar na saolta seo –  agus is iad na bacanna is cúis leis.

Tá rud amháin comónta idir Búdaigh agus ainrialaithe; molann siad araon dúinn a bheith criticiúil ní hamháin faoi thuairimí daoine eile ach faoinár dtuairimí féin. Deir na Búdaigh, ‘Má chastar an Búda ar an mbóthar ort, maraigh é!’ I bhfocail eile, ná bíodh do bhrath ar bhriathra an Bhúda ná éinne eile, bí ag brath ort féin, ar do bhreith féin amháin agus bí dian ort féin. Ina dhiaidh sin is uile, dá thábhachtaí é an réasún agus an réasúnaíocht, ní hiad is tábhachtaí ar fad, a deir na primitívigh is na hainrialaithe agus bheinn ag teacht leo sa mhéid sin. Is féidir an réasún a tharchéimniú; is féidir agus is ceart dul in aghaidh an réasúin más gá.

An bhfuil a fhios agat go bhfuil brí thánaisteach leis an bhfocal ‘réasún’ sa Ghaeilge? Tá. An púicín a chuirfeá ar chapall. ‘Réasún’ a thugtar air sin leis. Ar mo leabhar breac!

Níl a fhios agam an réiteoinn go maith le Landstreicher dá mbuailfinn leis. Ní thaitníonn filí rómhór leis más fíor a ndeir sé sa leabhar Reasons of Flame, Rants and Poetry of Wolfi Landstreicher (Venomous Butterfly Publications). File ceart, dar leis, is ea an duine a bhfuil paisean ann, duine a dteastaíonn uaidh saol iomlán a chaitheamh agus an saol sin a léiriú i ndánta loiscneacha. Caith uaim filí buirgéiseacha, a deir sé.  Is maith leis na filí sin a chuireann in aghaidh luachanna na sochaí, daoine ar nós Renzo Novatore (Iodálach) agus Benjamin Péret (Francach).

Aithníonn ciaróg ciaróg eile, muise. Ainrialaí (cad eile) ab ea Novatore (1890-1922). Scór bliain d’aois a bhí sé nuair a chuir sé an séipéal áitiúil trí thine! Feirmeoir bocht ab ea a athair ach ní threabhfadh Novatore gort ar ór ná ar airgead. Ina áit sin, ghoidfeadh sé sicín dó féin. Chun é a ithe? Ní hea ach chun é a dhíol, d’fhonn leabhair a cheannach, leabhair a léifeadh sé san fhoraois i bhfad óna naimhde. Póilíní agus iad gléasta mar shealgairí a mharaigh é sa deireadh. Seo an saghas ruda a tháinig óna pheann:

‘Dearg é an contráth.
Fuilteach é dul faoi na gréine.
Buaileann an bhuairt a sciatháin phreabarnacha sa ghaoth.
Sciatháin chródhearga, sciatháin ar dhubhaigh an bás iad.’

Agus an fear eile?  Péret, ambaist (1899-1959). Ní póilíní i riocht sealgairí a mharaigh eisean ach bás nádúrtha. Sliocht as aiste fhileata ar théama an uisce é seo: 

‘I bhfoirm báistí, déantar péist den uisce agus tollann an chré. Téann na péisteanna sin go domhain sa chré, cruinníonn siad ina meallta gan áireamh i loig nádúrtha agus caitheann seile i bhfoirm peitril…’

Foghlaimím rud éigin nua gach lá.

2013-01-02

aiteann uirbeach

Íomhá Mark Granier
aiteann uirbeach -
ní cuimhin leis
cad is dorchadas ann
urban gorse -
it cannot remember
what darkness is

Ros Bearna

Íomhá Ron Rosenstock
thug an tsíoraíocht
cuairt ghearr
ar Ros Bearna
eternity
paid a brief visit
to Ross Barnagh

Éanlaith Strae i Maigh Eo/ Stray Birds land in Mayo



Stray Birds / Éanlaith Strae

by Gabriel Rosenstock, Rabindranath Tagore

2013-01-01

RENKU: máthair agus athair an haiku

Gabriel & a sabakite, Shinku Fukuda
De bhrí go bhfuil INNTI marbh le fada –  nó an ag geimhriú atá an créatúr?– níl fócas lárnach ag an bhfile Gaeilge, níl príomh-uachtarlann aige chun a bhainne gabhair a dhíol ann, bualadh le filí eile agus tamall den lá a chaitheamh ina dteannta. Níl a leithéid de rud ann agus Club Liteartha ag Gaelaibh; mar sin níl ionad teacht le chéile ag daoine chun cúrsaí pinn a chíoradh. Agus fiú dá mbeadh, is dócha go dtitfeadh sé as a chéile, mo mhairg.
Ní mar sin a bhí in áiteanna eile, in Vársa na Polainne (má léigh tú riamh I.B. Singer), i mBúcairist na Rómáine (má léigh tú Eliade). Sna cathracha sin agus i ngach príomhchathair, beagnach – Páras, Beirlín, Deilí Nua – bhí traidisiún seanbhunaithe ann, scríbhneoirí ag teacht le chéile, ag malartú tuairimí, ag plé a raibh á scríobh acu féin agus ag daoine eile, ag ól caife, nó deochanna eile á gcaitheamh siar acu chun a bpaisean nó a dteanga a spreagadh, ag bitsíocht faoi léirmheas éigin, faoi dhráma éigin, ag tuairimíocht faoin saothar mór is déanaí a aistríodh go dtí a dteanga féin, ag scaothaireacht, nó b’fhéidir ag socrú eatarthu conas teacht i gcabhair ar dhuine dá gcomhscríbhneoirí a raibh mí-ádh éigin anuas air.
Is ainmhí liteartha mé féin agus nuair a bhíonn caidreamh den saghas sin le mo chomhscríbhneoirí de dhíth orm agus gan fáil agam ach ar leagan scáinte de, bíonn orm straitéisí nua a tharrac chugam féin. Tá deireadh leis na cúirteanna filíochta is ní subhach níos mó do Chromadh an tSubhachais!
Ceist bheag agam oraibh. An bhfuil an t-indibhidiúlachas chomh láidir sin i measc scríbhneoirí na Gaeilge nach leomhfaidís tabhairt faoi chomh-aistí a chumadh? Tá traidisiún sa tSeapáin a ligeann duit do chuid individiúlachais a chaitheamh i dtraipisí agus tabhairt go subhach faoin ngrúpdhinimic. Go deimhin, sna miotais réamhstairiúla acu tá tagairtí do na déithe agus dánta acu á gcomhchumadh.
Bealach na Bó Finne
Ba bhall mé, tráth, de ghrúpa idirnáisiúnta renku ar a dtugtar Bealach na Bó Finne. Bhíos sáite ann le cúpla bliain sula raibh deis agam bualadh le mo mháistir groí, Shinku Fukuda, i dTóiceo na Seapáine. Ar shlí na Fírinne atá sé anois.
 Ollamh le Litríocht Chomparáideach ab ea é, dúchas na Seapáine go smior ann. Duine an-lách ar fad ab ea é, ach máistir dian ar a shon san. B’fhéidir nach ‘máistir’ an focal ceart ach ‘treoraí’ nó sabakite. Cuireann an treoraí tús leis an renku le véarsa trí líne. (Trí líne a bhíonn ann nuair a aistrítear go teangacha an Iarthair é pé scéal é ach is minice ná a chéile gach ‘véarsa’ in aon líne amháin, é roinnte ina thrí chuid nó ina dhá chuid de réir mar a éilíonn an fhoirm).
Bíonn cuma an haiku ar an véarsa tosaigh sin; go deimhin, hokku atá ann agus in imeacht na mblianta shocraigh an hokku seo ar scaradh leis an gcuid eile de chorp an renku agus beatha dá chuid féin a lorg: is mar sin a tháinig ann don haiku, neamhspleách ar an renku.
Anois duit! Rud an-nádúrtha mar sin ag fear haiku dul siar agus seanphréamhacha an haiku a lorg sa renku.

Is féidir an aiste ina iomláine a léamh anseo: